|
آثار بسيارى از مرحوم ملا احمد نراقى به يادگار مانده كه قسمت عمده آنها بارها چاپ و مورد استفاده همگان قرار گرفته.
تصنيفات و تأليفات مرحوم نراقى در مصادر مختلف تا قريب 23 عنوان معرفى شده و بر اساس دستخط مرحوم نراقى كه به وسيله آقاى حسن نراقى در مقدمه كتاب طاقديس چاپ انتشارات امير كبير گراور شده تأليفات آن مرحوم تا سال 1228 هجرى قمرى يعنى زمان كتابت آن به 18 جلد مىرسد.
معراجالسعادة ج : 1 ص : 23
اما با توجه به آنچه مرحوم «شيخ آقا بزرگ» در كتاب گرانقدر «الذريعه» گرد آورده و تعداد معدودى كه در ساير مصادر معرفى شده و در دسترس مرحوم شيخ آقا بزرگ نبوده تأليفات آن بزرگوار به قريب 35 جلد مىرسد كه ذيلا اسامى آنها درج مىشود:
1 - اجتماع الامر و النهى.
2 - اساس الاحكام في تنقيح عمد مسائل الأصول بالاحكام (شرح شرايع الاسلام مرحوم محقق).
3 - اسرار الحج (در سال 1331 چاپ شده).
4 - حجية المظنة.
5 - الخزائن: مجموعهاى است علمى و ادبى، داراى مطالبى مهم در زمينههاى: فقه، تفسير، حديث، تايخ، لغت، نجوم، هيئت، رياضى، عرفان، طب، و علوم غريبه: اعداد، جفر، صنعت، كيميا و همچنين حاوى اشعار و غزليات لطيف و ادبى و حكايت شيرين و خواندنى.
اين كتاب به زبان فارسى به منزله تتميم و ذيل براى «مشكلات العلوم» مرحوم پدرش تأليف شده.
6 - ديوان صفايى نراقى: همانطور كه قبلا ذكر شد مرحوم نراقى به صفايى تخلّص داشته.
و اين ديوان غير از مثنويات اوست كه به نام طاقديس خواهد آمد.
7 - رسالة الاجازات. شامل: اجازههاى مرحوم نراقى به شاگردانش و اجازات مشايخش 8 - رساله عمليه (فارسى در عبادات).
9 - سيف الامة و برهان الملة: كتابى است فارسى در رد شخصى بنام «هانرى مارتين» [1] معروف به «پادرى» كه مسيحى بوده و شبهاتى در دين اسلام وارد كرده كه منجر به تأليف
__________________________________________________
[1] - «هانرى مارتين» كشيشى انگليسى بوده كه به «پادرى» شهرت يافت. او در ژوئن 1811 ميلادى مطابق با 1226 هجرى از هند به شيراز آمد و وانمود به پذيرش اسلام كرد و خود را يوسف ناميد و در مدارس علوم دينى شيراز به تحصيل علوم پرداخت... ملا احمد نراقى براى نوشتن رديه به شبهات او، ده تن از خاخامهاى كاشان را دعوت كرد و تعدادى از عبارات عهد عتيق و آثار مربوط به مذهب يهود را به فارسى برگرداند. نگاه كنيد به: «نقش روحانيت پيشرو در جنبش مشروطيت» كه نام اصلى آن «دين و دولت در ايران» است نوشته «پروفسور حامد الگار» ترجمه «دكتر أبو القاسم سرى»، چاپ انتشارات توس، از ص 148 تا 144 كه مترجم شرح مفصل اين قضيه را نگاشته است.
معراجالسعادة ج : 1 ص : 24
اين كتاب شد. اين كتاب دوبار در ايران چاپ شده و در اول آن فهرستى مبسوط به قلم فرزند مصنف ملا محمد نراقى متوفاى 1297 نوشته شده.
10 - شرح تجريد الأصول: متن آن از پدرش مىباشد. اين كتاب در 7 جلد نگارش يافته و شامل همه مباحث علم اصول است.
11 - شرح حديث جسد الميت و انه لا تبلى الا طينته.
12 - شرح رسالهاى در حساب (كه متن آن را مرحوم پدرش نوشته است).
13 - شرح محصل الهيئة. (متن آن نيز از مرحوم ملا مهدى نراقى پدر مصنف است).
14 - طاقديس. شامل اشعار عرفانى و اخلاقى به سبك مثنوى مولوى و به زبان فارسى لطيف. اين كتاب هم اكنون به همت آقاى حسن نراقى به وسيله انتشارات امير كبير منتشر مىشود.
15 - رسالهاى در عبادات. ظاهرا اين كتاب غير از رساله عمليهاى است كه نام آن تحت شماره 9 ذكر شد. و مرحوم شيخ آقا بزرگ تهرانى در الذريعه به طور مستقل آن را ذكر كرده است.
16 - عوائد الايام من امهات ادلة الاحكام. مشتمل بر 88 عائدة و آخرين عائدة آن در تراجم روات احاديث است و مرحوم شيخ انصارى بر آن حاشيه زدهاند.
17 - القضا و الشهادات.
18 - مستند الشيعه في احكام الشريعة: كتاب فقهى و استدلالى مرحوم نراقى كه در شهر كاشان ده سال قبل از وفاتش پايان يافته، يعنى سال 1234 هجرى قمرى.
19 - مشكلات العلوم: اين كتاب غير از مشكلات العلوم پدرش و غير از كتاب خزائن مىباشد.
20 - مفتاح الاحكام في اصول الفقه.
21 - مفتاح الأصول.
22 - مناهج الاحكام: در اصول فقه شامل 2 جلد، جلد اول مباحث الفاظ و جلد دوم در ادله شرعيه.
23 - رسالة في منجزات المريض.
24 - وسيلة النجاة: شامل دو رساله: يكى بزرگ و ديگرى كوچك در دو جلد كه به در خواست فتحعليشاه نوشته شده.
25 - هداية الشيعه: رسالهاى است در فقه.
معراجالسعادة ج : 1 ص : 25
26 - خلاصة المسائل: رسالهاى است در زمينه مسائل طهارت و صلات.
27 - الرسائل و المسائل [1]: فارسى است در جواب سؤالات، در اين كتاب از كتابهاى پدرش و از كتاب «كشف الغطاء» تأليف استادش مرحوم شيخ جعفر نجفى مطالبى نقل مىكند. اين كتاب در دو جلد است. جلد اول آن مسائلى است كه فتحعليشاه قاجار و غيره از او سؤال كردهاند و جلد دوم در بيان بعضى از مسائل اصولى و حل بعضى از مشكلات است. تاريخ كتابت آن 1230 مىباشد.
28 - معراج السعادة (كتاب حاضر).
29 - حاشيه اكر ثاؤدوسيوس، [2] به نقل مؤلف «تاريخ كاشان» (و بر اساس دستخط خود مرحوم نراقى كه در مقدمه كتاب طاقديس گردآورى شده).
30 - جامع المواعظ. (به نقل مؤلف «تاريخ كاشان» و مؤلف «مكارم الاثار»، ج 4، ص 1236).
31 - مناسك حج، (بر اساس دست نويس مرحوم نراقى در مقدمه طاقديس).
32 - الاطعمة و الاشربة: فارسى است (به نقل مرحوم سيد محسن امين در اعيان الشيعه، ج 10، ص 184).
33 - تذكرة الاحباب: فارسى است در فقه (به نقل مؤلف تاريخ كاشان).
34 - كتابى در تفسير. (به نقل مرحوم سيد محسن امين در اعيان الشيعه، ج 10، ص 184).
35 - عين الأصول: اولين كتابى است كه مرحوم نراقى تأليف نموده.
لازم به توضيح است كه: مرحوم شيخ آقا بزرگ بعضى از اجازات فاضل نراقى را در الذريعه به عنوان كتابى مستقل ذكر كرده كه از ذكر آنها خوددارى شد، تنها رساله اجازات ايشان كه شامل بيست اجازه است در اين مجموعه ذكر گرديد.
__________________________________________________
[1] صاحب كتاب «مكارم الآثار» در ج 4 ص 1236 در عنوان هفتم از كتبى كه براى مصنف مىشمارد كتاب «الرسائل و المسائل» را نام مىبرد و اظهار مىدارد كه: شامل رسائل عديده و مسائل كثيره است از جمله «اطعمة و اشربة» و «اجتماع امر و نهى» و «رساله عبادات» و «منجزات مريض». اما ظاهرا بر اساس آنچه مرحوم شيخ آقا بزرگ نوشته و تاريخى كه براى كتابت آن ذكر كرده معلوم مىشود كه محتواى «الرسائل و المسائل» غير از آن مىباشد كه صاحب مكارم الآثار ادعا كرده.
[2] «ثاؤدوسيوس» از حكماى رياضى يونانى است كه در قرن اول ميلادى مىزيسته و صاحب تأليفاتى در رياضى و هندسه است. كتاب «الاكر» از تأليفات اوست كه در سه مقاله نوشته شده و از بهترين كتب متوسط بين كتاب «اقليدس» و «مجسطى» محسوب مىشده كه به عربى ترجمه گرديده.
|