جبن
و اما جبن: كه در طرف مقابل تفريط واقع است، آن است كه: از چيزى كه نبايد حذر كرد احتراز نمايد. و اين صفت در نهايت خباثت و موجب هلاكت است، آدمى به سبب آن ذليل و خوار، و زندگانى او تلخ و ناگوار مىگردد. و مردم در جان و مال او طمع مىكنند. و ظلمه دست تسلّط بر او مىگشايند. و صاحب آن مضطرب و بىثبات و كسل و راحت دوست، [راحت طلب] مىشود. و به اين جهت از جميع سعادات باز مىماند. و انواع فضايح و رسوائى را متحمل مىشود. و فحش و دشنام را بر خود مىپسندد. و نام نيك را بر باد مىدهد.
و از اين جهت سيّد رسل - صلّى اللّه عليه و آله - فرمودند كه: «سزاوار نيست كه مؤمن بخيل يا جبان باشد.»«» و فرمودند كه: «بار پروردگارا پناه مىگيرم به تو از بخل و پناه مىگيرم به تو از جبن».«» و كيفيّت معالجه آن، در بيان صفت خوف، كه از لوازم صفت جبن ناشى از آن است، بيان مىشود.
و ضد اين دو جنس، صفت شجاعت است كه عبارت است از اطاعت قوه غضبيه از براى قوه عاقله، يعنى نترسد از آنچه نبايد ترسيد و حذر كند از آنچه بايد از آن احتراز كند. و اين صفت، اشرف صفات كماليه و افضل ملكات نفسانيه است. و كسى كه اين صفت را نداشته باشد حقيقتا از جمله زنان است و از مردى بىنشان.
از اين جهت كه خداى تعالى در وصف نيكان اصحاب پيغمبر - صلّى اللّه عليه و آله - مىفرمايد:
«اشِدّاءُ عَلَى الْكُفَّارِ 48: 29»«» يعنى: «سخت و شديدند بر كفار».
معراجالسعادة ج : 2 ص : 170
و به اين سبب امير مؤمنان - عليه السّلام - در وصف مؤمن فرمودند كه: «دل مؤمن از سنگ محكمتر است».«» و از حضرت امام جعفر صادق - عليه السّلام - مروى است كه: «مؤمن از كوه محكمتر است، زيرا كه سنگ از كوه مىريزد و از دين مؤمن هيچ فرو نمىريزد».«» و اما انواع صفات رذيله متعلقه به قوه غضبيه بسيار است.
|