فصل دهم در سرّ استقبال به كعبه است‏
كه امّ القرى است و مركز بسط ارض است:وَ الْأَرْضَ بَعْدَ ذلِكَ دَحيها 79: 30.[108] و يد اللّه و بحيال اللّه و بحيال بيت المعمور است كه سرّ قلب و در سماء رابعه است. پس كعبه امّ القرى سرّ آن بيت المعمور است كه سرّ قلب است و سرّ سرّ آن، يد اللّه، و سرّ مستسرّ آن، اسم اللّه الاعظم است.
پس، اهل معرفت و اصحاب قلوب سرايت دهند حكم توحيد را از سرّ به علن و از باطن به ظاهر، چنانچه در سرّ قلب خود جهات متشتتّه را فانى در وحدت تامّه كنند و سرّكَوْكَبٌ دُرّىٌ يُوقَدُ مِنْ شَجَرَةٍ مُبارَكَةٍ زَيْتُونَةٍ لا شَرْقِيَّةٍ وَ لا غَرْبيَّة 24: 35[109] را دريابند در ظاهر، جهات متشتتّه شرقيّه و غربيّه را در امّ القرى كه مرتبه وسطيّت را دارد و غير شرقى و غير غربى است فانى كنند و سرّ «حيال اللّه» و «حيال بيت المعمور» را دريابند.
و در نماز اولياء توجّه به قبله ظهور سرّ احديّت است در ملك بدن، چه كه به سرّ وجودى وجهه احديّه غيبيّه را شهود كنند و بدان توجّه نمايند، و سرّما مِنْ دابَّةٍ الا هُوَ آخِذٌ بِناصِيَتِها 11: 56[110] را مشاهده كنند و سرّلا شَرقيّةٍ وَ لا غَرْبِيَّة 24: 35را دريابند.
و به مرتبه لطيفه اخوفيه به احديّت جمع اسماء ذاتيّه كه ليس لها غربيّة غيب‏
__________________________________________________
[108] - «و زمين را پس از آن بگسترانيد.» (نازعات - 30)
[109] - «(گويى) ستاره‏اى درخشان است كه از درختى مبارك، زيتون، روشن مى‏شود كه نه شرقى است و نه غربى.» (نور - 35)
[110] - «هيچ جنبنده‏اى نيست مگر آنكه خدا ناصيه‏اش (زمام اختيارش) را به دست دارد.» (هود - 56)
سرالصلاة ج : 2 ص : 66
الذّات و لا شرقيّة ظهور كثرة الاسماء و الصّفات [111] توجّه كنند و به مقام سرّ روح به حضرت جمع و احديّت، كه مقام اسم اللّه الاعظم است و شرقى ظهور و غربى بطون نيست، توجه نمايند و به مقام قلب به سرّ بيت المعمور، كه مقام تجلّى فعلى اسم اعظم است، توجّه نمايند و سرّ لا شرقيّة و لا غربيّة را دريابند و به وجه ظاهر به عين كعبه، كه از شرق و غرب معموره خارج است، توجه كنند و حق را در تمام مرائى به احديّت جمع مشاهده كنند.
و بدان كه تحديد به وجه خاصّ و به وجهه معيّنه براى اظهار سرّ وحدت است، و آن براى عارف در هر دوره به عدد حضرات خمس لازم است، و از آن كه گذشت تحديد نقص است:و لِلَّه الْمَشْرِقُ وَ المَغْرِبُ فَايْنَما تُوَلُّوا فَثَمَّ وَجْهُ اللَّه 2: 115.[112] پس، عارف باللّه حقّ را در جميع امكنه و احياز مشاهده، و همه را كعبه آمال و وجهه جمال محبوب بيند و از تقييد به مرآتى دون مرآتى خارج، و ما رأيت شيئا الا و رأيت اللّه فيه و معه 63 گويد و فرياد داخل في الأشياء لا كدخول شي‏ء في شي‏ء 64 زند و نداى‏هُوَ مَعَكُمْ ايْنَما كُنْتُم 57: 4[113] را به جان بشنود و شهود كند. و الحمد للّه اوّلا و آخرا و ظاهرا و باطنا.
__________________________________________________
[111] - «براى او نه غربيّت غيب ذات است، و نه شرقيّت ظهور كثرت اسماء و صفات.»
[112] - «مشرق و مغرب فقط از آن خداست، پس به هر جا روى بگردانيد همانجا وجه خداست».
(بقره - 115)
[113] - «او با شماست هر كجا باشيد.» (حديد - 4)