فصل هشتم در اباحه مكان است‏
و آن نزد خاصّه، خروج از تصرّف شيطان است به تعدّى نكردن از حدود الهيّه.
__________________________________________________
[89] - «آيا آن كيست كه دعاى بيچارگان مضطر را به اجابت مى‏رساند.» (نمل - 62)
[90] - قسمتى از روايت مصباح الشّريعة. پاورقى شماره 88.
سرالصلاة ج : 2 ص : 60
و پيش اهل معرفت، خروج از تصرّف نفس است به عدم رؤيت حول و قوّه خود.
و در نزد اولياء، خروج از تصرّف مطلق است در ذات و اسماء و صفات.
پس، مادامى كه اعضاء و قلب در تصرّف شيطان يا نفس است، معبد حق و جنود الهيّه مغصوب است و عبادت حقّ تعالى در آنها صورت نگيرد و جميع عبادات براى شيطان يا نفس واقع شود. و به هر اندازه كه از تصرّف جنود شيطان خارج شد، مورد تصرّف جنود رحمانى شود تا آنكه فتوحات ثلاثه واقع شود يعنى: فتح قريب، كه پيش ما فتح اقاليم سبعه است به اخراج جنود شيطانى از آنها، و نتيجه آن تجلّى به توحيد افعالى است:نَصْرٌ مِنَ اللَّه وَ فَتْحٌ قَريب 61: 13.[91] و فتح مبين، كه فتح كعبه قلب است به اخراج شيطان موسوس از آن:انّا فَتَحْنا لَكَ فَتْحا مُبينا 48: 1.[92] و فتح مطلق، كه ترك رسوم خلقيّه و افناى تعيّنات شهادتيّه و غيبيّه است:اذا جاءَ نَصْرُ اللَّه وَ الْفَتْح 110: 1.[93] و پس از اين، فتح تمام تصرّفات الهيّه شود و نتيجه قرب نوافل حاصل شود، و تفصيل آن از حوصله اين اوراق خارج است.