|
فصل سوم
عن مصباح الشّريعة عن الصّادق عليه السّلام:اذا اردت الطّهارة و الوضوء فتقدّم إلى الماء تقدّمك إلى رحمة اللّه، فانّ اللّه تعالى قد جعل الماء مفتاح قربته و مناجاته و دالا إلى بساط خدمته. و كما انّ رحمته تطهّر ذنوب العباد، فكذلك النّجاسات الظّاهرة يطهّرها الماء لا غير. قال اللّه تعالى:«وَ هُوَ الَّذى ارْسَلَ الرِّياحَ بُشْرا بَيْنَ يَدَىْ رَحْمَتِهِ وَ انْزَلْنا مِنَ السماءِ ماءً طَهُورا» 25: 48.
و قال عزّ و جلّ:«وَ جَعَلنا مِنَ الْماءِ كُلَّ شَيءٍ حَىٍّ» 21: 30.فكما احيى به كلّ شيء من نعيم الدّنيا، كذلك بفضله و رحمته جعل حياة القلوب بالطّاعات. و تفكّر في صفاء الماء و رقّته و طهوره و بركته و لطيف امتزاجه بكلّ شيء و في كلّ شيء، و استعمله في تطهير الاعضاء الّتى امرك اللّه بتطهيرها و أت بآدابها فرائضه و سننه، فانّ تحت كلّ واحدة منها فوائد كثيرة. اذا استعملتها بالحرمة انفجرت لك عين فوائده عن قريب. ثمّ عاشر خلق اللّه تعالى كامتزاج الماء بالاشياء، يوءدّي كلّ شيء حقّه و لا يتغيّر عن معناه، معتبرا لقول رسول اللّه صلّى اللّه عليه و آله: «مثل المؤمن الخاصّ كمثل الماء.» و ليكن صفوتك مع اللّه في جميع طاعاتك كصفوة الماء حين انزله من السّماء و سمّاه طهورا، و طهّر قلبك بالتّقوى و اليقين عند طهارة جوارحك بالماء. [67]
__________________________________________________
[66] - «بگو همه از جانب خداست.» (نساء - 78)
[67] - «از كتاب مصباح الشّريعة از امام صادق عليه السلام روايت شده كه فرمود: چون آهنگ طهارت و وضو كنى، به سوى آب پيش برو همانند اينكه به رحمت خدا نزديك مىشوى، كه همانا خداوند تعالى آب را كليد تقرب به خود و مناجات با خود و راهنماى وصول به آستانش قرار داده است. و همچنانكه رحمتش گناهان بندگان را مىسترد، آلودگىهاى ظاهرى را آب پاك مىسازد نه چيز ديگر. خداوند تعالى فرمود:
اوست كسى كه بادها را پيشاپيش رحمتش بشارت (دهنده) فرستاد و از آسمان آب پاك كننده فرو فرستاديم. و فرمود عزّ و جلّ: ما هر چيز زنده را از آب آفريديم. پس همچنانكه همه نعمتهاى دنيا را
سرالصلاة ج : 2 ص : 44
پس، تو اى عارف به معارف الهيه و سالك سبيل عوارف غيبيّه، چون اراده طهور مطلق كردى و از قيود حجب الفاظ و عبارات خارج شدى، توجّه به آب نازل از ابر رحمت كن به قشر خود و تطهير قذارات صوريّه نما و به آداب فرايض و سنن آن قيام كن، زيرا كه آب را خداوند مفتاح قرب و مناجات و دليل بساط خدمت قرار داده، و توجّه به آب نازل از سماء رحمت غفّاريّت كن به باطن خود. و تطهير قذارات معاصى نما با قيام به آداب فرايض و سنن آن كه على عليه السلام در باب توبه فرموده، [68] زيرا كه آب رحمت غفّاريّت را خداوند مفتاح قرب و مناجات و دليل به بساط خدمت قرار داده. و توجّه به آب نازل از سماء مشيّت كن به قلب خود و تطهير قذارات قلبيّه و كدورات معنويّه نما، زيرا كه آن، مفتاح قرب معنوى و دليل بساط خدمت است. و توجّه به آب نازل از سماء واحديّت كن به روح خود و تطهير قذارات توجّه به غير و غيريّت نما، زيرا كه آن مفتاح قرب نوافل و دليل وصول به بساط خدمت است. و توجّه به آب نازل از سماء مطلق احديّت نما به سرّ خود و تطهير قذارات رؤيت كثرت نما، زيرا كه آن مفتاح وصول به بساط حضور است. و توجّه به آب نازل از سماء هويّت نما و تطهير رؤيت مقام نما، كه اين مفتاح
__________________________________________________
به آب زندگى بخشيده، به فضل و رحمت خود حيات دلها را در طاعات قرار داد. و در صفا، زلالى، پاك كنندگى و بركت آب و اينكه چسان دقيق و لطيف با همه چيز و در همه چيز آميخته مىشود بينديش. و آن را در پاك نمودن اعضايى كه خدا تو را به تطهيرشان امر فرموده به كار بر و آداب واجب و مستحب آن را به جاى آور كه در هر يك از آن آداب فوايد بسيارى است كه هر گاه با حفظ حرمت آنها را به كار برى بزودى چشمه فوايد آن برايت مىجوشد. سپس، با خلق خدا آميزش و معاشرت كن همانند آميخته شدن آب با همه چيز كه حق هر چيز را اداء مىكند و در عين حال ماهيت آن تغيير نمىيابد، تا از سخن رسول اللّه صلّى اللّه عليه و آله كه فرمود: مؤمن خاصّ همانند آب است پندگيرى. و بايد (خلوص و) صفايت با خدا در همه عبادات و طاعاتت به صفاى آب ماند آنگاه كه خداوند آن را از آسمان نازل نمود و پاك كنندهاش ناميد. و هنگام شستشوى اعضاى بدنت با آب، قلب خود را با تقوى و يقين پاكيزه گردان».
مصباح الشّريعة، باب 10. بحار الانوار، ج 77، ص 339، «كتاب الطّهارة»، «ابواب الوضوء»، باب 6، حديث 16.
[68] - ظاهرا اشاره است به شرايط و مراتب ششگانه استغفار كه امير المؤمنين عليه السلام به شخصى كه در حضور آن حضرت كلمه استغفار را بر زبان راند، فرمود. - نهج البلاغه، «حكمت» 409.
سرالصلاة ج : 2 ص : 45
قرب فرايض و فناى مطلق است و دليل وصول به بساط حاضر است.
و تا اين مقام، طهارت و طهور سالكين إلى اللّه است، و پس از اين، طهور اهل وصول شروع شود كه آن نتيجه قرب فرايض است، و آن از باطن شروع شود و از قلب طلوع كند و به ملك بدن ختم شود. پس هر يك از واصلين را طهورى است خاصّ به خود، كه تفصيل آن از حوصله بيان خارج است. و چنانچه جناب صادق عليه السلام، به حسب اين روايت شريفه، امر به تفكّر در جهات مختلفه آب فرموده و هر يك را وسيله ترقّى به مقامى قرار داده - مثل تفكّر در إحياء و صفا و رقّت و طهوريّت و بركت و لطف امتزاج آن - تو نيز اطاعت نما امر مولاى صادق مصدّق عليه السلام را، و جميع جهات صوريّه را وسيله ارتقاء به مقامات معنويّه قرار ده.
پس، ظاهر خود را زنده كن به استعمال طهور، و كسالت و سستى و نعاس را به بركت آن از خود دور كن، و صورت خود را صفا بده و با ظاهر پاك و پاكيزه توجّه به بساط قرب نما، و اعضاى خود را زنده كن به اطاعت مولاى خود. و باطن خود را زنده كن به حيات فكر در مبدأ و منتها و منشأ و مرجع. و قلب خود را زنده كن به حيات ايمان و اطمينان. و سرّ خود را زنده كن به حيات تجلّيات افعاليّه و اسمائيّه و ذاتيّه به مراتب آن. و تفكّر كن در صفاى آب، و با مولاى خود به صدق و صفا قدم زن و به مراتب اخلاص تحقّق پيدا كن. و ما پس از اين، اخلاص و مراتب آن را در باب نيّت ذكر مىكنيم، إن شاء اللّه.
و با بندگان خدا نيز با اخلاص معاشرت كن، و در راه حقّ و خلق از اعمال اراده متعلّقه به خود بگذر. و تفكّر كن در لطف امتزاج آب با اشياء، كه آن امتزاج براى اصلاح حال آنها است و رساندن آنها است به كمال لايق خود و زنده نمودن آنها است، و كيفيّت معاشرت و معامله تو با بندگان خدا نيز اين طور باشد. و با نظر عطوفت و اصلاح به بندگان خدا نظر كن، و در صدد اصلاح ظاهر و باطن آنها و زنده نمودن آنان باش، حتى هدايت تو از گمراهان و نهى نمودن تو از معاصى اهل عصيان نيز براى اصلاح حال آنها باشد نه براى اعمال نفوذ اراده خود. و اگر تطهير خود را با تفكّرات مذكوره نمودى، حسب وعده امام صادق عليه السلام در اين حديث شريف، چشمههاى معارف و
سرالصلاة ج : 2 ص : 46
حكم بر قلب تو منفجر شود و به اسرار طهارت و حقايق آن پى برى، و با عنايات غيبيّه و رياضات نفسانيّه به حقايق آن متحقق شوى و لايق وصول به مقام قرب و بساط انس شوى.
|