|
فصل هشتم در ذكر مختصرى براى علاج غضب
بدان كه ما در كتاب «اربعين»، در شرح حديث هفتم، تا اندازهاى بسط و تفصيل در موضوع غضب و علاج آن داديم«». از اين جهت، در اين كتاب به طور اختصار شمه [اى] از حاصل آن كتاب را مذكور مىداريم تا اين جا نيز خالى از فايده نباشد.
شرححديثجنودعقلوجهل ص : 251
بدان كه علاج اساسى نفس بايد در حال خاموشى اشتعال قوّه غضبيه باشد، زيرا كه در حال اشتعال اين آتش هولناك سوزنده و فوران اين نائره كشنده، خيلى مشكل است جلوگيرى از آن، در اين هنگام اطبّاء نفوس نيز از علاج آن عاجزند، زيرا كه هر چه به معالجه در اين وقت كوشند و به موعظت و نصيحت خيزند، اشتعال اين جمره شيطانيّه«» بيشتر شود. از اين جهت، در اين حال بايد براى او تغيير حال ناگهانى پيش آورند، و او را از اين حال منصرف كنند، و صاحب جوشش غضب، در اين هنگام بايد براى خود حال انصراف تهيه كند، و وخامت عاقبت امر را متوجه شود اگر براى او شعورى و تميزى باقى مانده، و بايد با تغيير حال نگذارد جوشش قلب زيادت شود و زبانه اين آتش مهلك افزون گردد. اگر ممكن شود، خود را از بين آن معركه - كه اسباب غضب در آن تهيه شده - خارج و جان خود و ديگران را از خوف هلاكت نجات دهد، و يا آن كه تغيير حالى دهد، مثل آن كه اگر ايستاده است، بنشيند و اگر نشسته است، بخوابد يا به ذكر خداى تعالى مشغول شود، و بعضى ذكر خدا را در اين وقت، واجب دانستهاند.«» و در روايت كافى شريف نيز وارد است كه حضرت صادق - سلام اللّه عليه - فرمود: «وحى فرستاد خداوند به سوى بعض انبياء خود كه: اى پسر آدم ياد كن مرا هنگام غضب خود تا ياد كنم تو را نزد غضب خودم، پس هلاك نكنم تو را در جمله آنان كه هلاك مىكنم. و اگر گرفتار ظلمى شدى، راضى شو به يارى كردن
شرححديثجنودعقلوجهل ص : 252
من از تو، زيرا كه يارى كردن من از تو بهتر است از يارى كردن خودت از خودت».«» و در حديث شريف كافى، حضرت باقر العلوم - عليه السلام - دستور مىدهند كه: «وقتى خوف غضب بر خود داشتيد و از جمره شيطان ترسناك شديد، به زمين بچسبيد كه پليدى شيطان از شما مىرود در اين هنگام».«» و نيز از حضرت باقر - سلام اللّه عليه - روايت نموده كه: «همانا مرد غضب مىكند و راضى نمىشود هرگز، مگر آن كه داخل آتش شود. پس هر كس بر قومى غضب كرد، فورا بنشيند اگر ايستاده است، زيرا كه رجز شيطان از او مىرود و هر كس بر خويشاوندان خود غضب كرد، نزديك او برود و او را مسّ كند، زيرا كه رحم وقتى مسّ شود، ساكن شود».«» و از طرق «عامّه» منقول است كه: «رسول خدا - صلّى اللّه عليه و آله - هر وقت غضب مىنمود، اگر ايستاده بود، مىنشست و اگر نشسته بود، به پشت مىخوابيد، غضبش فرو مىنشست».«» اينها كه مذكور شد، علاج صاحب غضب است از خودش.
و اما اگر ديگران بخواهند او را در حال غضب و اشتعال آن علاج كنند، بسيار مشكل است، مگر در اوّل امر كه شدت نكرده و اشتعال آتش جهنّمش زياد نشده، به يكى از طرقى كه ذكر شد، و الا شايد به ترساندن او، خصوصا تخويف صاحب قوّه و قدرتى او را، كه نوعا آتش غضب به واسطه ترس در باطن محتقن
شرححديثجنودعقلوجهل ص : 253
شود، ولى بايد ملاحظه شود كه در شدّت اشتعال نباشد كه براى خود صاحب غضب، تخويف در اين هنگام خالى از خطر نيست. در هر صورت، علاج در حال فوران غضب امرى است مشكل نعوذ باللّه منه.
|