|
شرح
قال الصّادق عليه السّلام:اذا بلغت باب المسجد، فاعلم انّك قصدت باب بيت ملك عظيم، لا يطا بساطه الا المطهّرون، و لا يؤذن لمجالسته الا الصّدّيقون.
حضرت امام صادق عليه السّلام مىفرمايد كه: هر گاه قصد كردى كه به مسجد روى از براى عبادت، و رسيدى به در مسجد، پس بدان به تحقيق كه تو قصد كردهاى در خانه پادشاه عظيم الشّانى را، كه لايق نيست كه پا گذارند بساط و فرش او را، مگر پاكان و نيكان. و مرخّص نيستند از براى جلوس آن بساط و فرش، مگر صدّيقان.
و هب القدوم إلى بساط خدمة الملك هيبة الملك.
يعنى: ترسان باش از رفتن به سوى فرش و بساط پادشاه، چنانكه مىترسى از پادشاه.
فانّك على خطر عظيم ان غفلت.
كه اگر داخل شوى به مسجد، كه بساط «مالك الملوك» است از روى غفلت، نه از روى تعظيم و ادب، ايمن مباش از خطر عظيم، كه توجّه عذاب و نكال است بر تو.
و اعلم انّه قادر على ما يشاء من العدل و الفضل معك و بك.
و بدانكه خداوند عالم، قادر و توانا است بر هر چه خواهد، و مىتواند كه از
شرحمصباحالشريعة ص : 101
روى تفضّل زياده از آنچه مستحقّى از ثواب، به تو كرامت فرمايد، و مىتواند كه از روى معدلت، فراخور عمل تو، با تو معامله كند و ثواب دهد. ظرف اوّل از «ظرفين اخيرين» متعلّق است به عدل، و ثانى متعلّق است به فضل.
فان عطف عليك برحمته و فضله، قبل منك يسير الطّاعة، و اجزل لك عليها ثوابا كثيرا.
پس، اگر خداوند عالم با تو مهربانى كند و از روى ترحّم و تفضّل با تو سر كند، نه از روى عدالت، به اندك طاعتى كه از تو واقع شود، خرسند مىشود و قبول مىكند، و به آن طاعت قليل، ثواب كثير مىبخشد.
و ان طالبك باستحقاقه الصّدق و الاخلاص عدلا بك، حجبك و ردّ طاعتك و ان كثرت، و هو فعّال لما يريد.
و اگر خداوند عالم از تو، درستى افعال و اعمال فراخور استحقاق خود خواهد، و از روى عدالت با تو معامله كند، عبادت تو هر چند بسيار باشد كه مردود خواهد بود و قدرى نخواهد داشت.
و اعترف بعجزك و قصورك و تقصيرك و فقرك بين يديه، فانّك قد توجّهت للعبادة له و المؤانسة به.
و هر گاه بندگى و اطاعت تو، هر چند بسيار باشد، در جنب استحقاق خداوند عالم در نهايت حقارت و نقصان باشد، و به غير لطف و تفضّل او مفرّى نباشد. پس هر گاه قصد مسجد كنى از براى عبادت و بندگى او، و تحصيل قرب و انس به جناب او، پس به يك بار داخل «بيت اللّه» مشو، و لحظهاى در در مسجد توقّف كن و به عجز و تقصير خود اعتراف نما.
و اعرض اسرارك عليه.
و عرض كن اسرار خود را به جناب او، از روى عجز و شكستگى و رقّت قلب و
شرحمصباحالشريعة ص : 102
اشك چشم.
و ليعلم انّه لا يخفى عليه اسرار الخلائق اجمعين و علانيتهم.
و بدان، به تحقيق و يقين كه پوشيده نيست بر خداوند عالم و آفريدگار همه موجودات، آشكار و نهان هيچكس.
و كن كافقر عباده بين يديه.
و بايست در در خانه او، مانند محتاجترين خلايق به او. يعنى: در غايت عجز و انكسار.
و اخل قلبك عن كلّ شاغل يحجبك عن ربّك، فانّه لا يقبل الا الاطهر و الاخلص.
و چنانكه در در مسجد اظهار عجز و انكسار مىكنى، بايد نيز خالى كنى دل خود را از هر شاغلى كه، مانع تو باشد از قرب به مولاى حقيقى، چرا كه مقبول درگاه او، نيست مگر عملى كه، پاكيزه و خالص از براى او باشد.
و انظر من اىّ ديوان يخرج اسمك.
و خود به خود در آنجا فكر كن كه، آيا از كدام ديوان بيرون خواهد آمد نام تو؟ از ديوان «سعداء» يا «عياذا باللّه» از ديوان «اشقياء».
فان ذقت من حلاوة مناجاته، و لذيذ مخاطباته، و شربت بكاس رحمته و كراماته، من حسن اقباله، و اجابته فقد صلحت لخدمته، فادخل فلك الاذن و الامان.
بعد از اين همه مراتب جزع و فزع، و اعتراف به عجز و تقصير كه در در مسجد كردى، اگر در دل خود حلاوتى از اين مناجات، و لذّتى از اين مخاطبات مىيابى، و از جام رحمت الهى شربتى مىچشى، معلوم مىشود كه صاحب بيت را به تو
شرحمصباحالشريعة ص : 103
اقبالى هست و صلاحيّت خدمت او دارى. پس داخل شو به مسجد و پا به بساط قرب وى بنه، كه علامت رخصت بهم رسيد. و اگر آن را اجابت و قبول در خود مشاهده نكردى، و از عالم غيب كششى در خود نيافتى، پس به همان در مسجد توقّف كن و به همان جا ايستاده شو، مثل كسى كه متحيّر و مضطرّ باشد، و چاره كار خود نداند، و قطع اميد از دنيا كرده باشد، و مدّت عمرش بسر آمده. پس هر گاه صاحب بيت دانست كه تو از دل و جان به او ملتجى شدهاى، نظر رحمت به تو خواهد كرد و به آنچه رضاى تو هست، توفيق خواهد داد. چرا كه خداوند عالم، كريم است و همّت و گذشت را دوست مىدارد، و مىخواهد كه بندگان او، به او ملتجى باشند و در الحاح و ابرام مبالغه كنند. چنانكه مىفرمايد:
و الا، فقف وقوف مضطرّ قد انقطع عنه الحيل، و قصر عنه الامل، و قضى الاجل، فاذا علم اللّه عزّ و جلّ من قلبك صدق الالتجاء إليه، نظر اليك بعين الرّافة و الرّحمة و اللّطف، و وفّقك لما يحبّ و يرضى، فانّه كريم يحبّ الكرامة لعباده المضطرّين إليه، المحترقين على بابه بطلب مرضاته.
و شرح اين، به تفصيل مذكور شد و به اندك تأمّل، تطبيق ممكن است.
قال اللّه تعالى:امَّنْ يُجيبُ الْمُضْطَرَّ اذا دَعاهُ 27: 62(نمل - 162).
يعنى: آيا كسى هست كه اجابت كند و به غور مضطرّ برسد، هر گاه بخواند او را غير من؟
|