|
شرح
قال الصّادق عليه السّلام:الحكمة ضياء المعرفة، و ميراث التّقوى، و ثمرة الصّدق.
حضرت امام صادق عليه السّلام مىفرمايد: حكمت، كه عبارت از كردار نيكو و گفتار درست است، سبب جلا و روشنى معرفت است. يعنى: ظهور معرفت الهى به كردار و گفتار درست است و به قدر معرفت الهى، افعال و اعمال نيكو از كس
شرحمصباحالشريعة ص : 594
صادر مىشود. و نيز حكمت، به معنى مذكور، ميراث تقوى و ميوه صدق و راستى است. حاصل آنكه معرفت بىحكمت، بىنور است، و تقواى بىحكمت، بىفايده است، و راستى بى حكمت، بى حاصل و بىنتيجه است و ثمر ندارد.
و لو قلت: ما انعم اللّه على عبد من عباده بنعمة اعظم و انعم و ارفع و اجزل و ابهى من الحكمة، لقلت صادقا.
يعنى: اگر بگويم من: هيچ نعمت از نعمتهاى الهى از براى آدمى نيست عظيمتر و نرمتر و بلندتر و جزيل تر و بهتر از حكمت، راست گفتهام.
قال اللّه عزّ و جلّ:يُؤْتِى الْحِكْمَةَ مَنْ يَشاءُ. 2: 269(بقره - 269)
خداوند عالم در قرآن مجيد فرموده است كه: مىدهد خداى تعالى حكمت را، كه آن علمى است كه به آن علم، ميان القاى رحمانى و وسوسه شيطانى، تميز توان كرد، هر كه را كه مىخواهد از كسانى كه طالب رشادند. و يا مراد به «حكمت»، تحصيل علم است و انفاق علم و عمل به آن، تا بدانند كه چه مىبايد كرد، و چه مىتوان گفت؟ و به كه مىتوان گفت؟ و كه قابل تعليم است؟ و از حضرت صادق عليه السّلام روايت است كه: مراد به «حكمت» در اين آيه، علم قرآن است و علم فقه. و در حديث نبوى صلّى اللّه عليه و آله وارد شده كه آن حضرت فرمودند كه: حق تعالى به من عطا فرمود از حكمت، قرآن را و هيچ خانهاى نباشد كه در او چيزى از حكمت باشد و تلاوت به او نكنند، مگر آنكه آن خانه خراب و ويران شود، پس فقيه شويد در دين و تعليم گيريد و نادان مميريد.
وَ مَنْ يُؤْتَ الْحِكْمَةَ فَقَدْ اوتِىَ خَيْرا كَثيرا 2: 269(بقره - 269).
يعنى: هر كه را دادند حكمت، كه علم دين است، پس به درستى كه دادهاند او را نيكوئى بسيار. چه او جامع خير دنيا و عقبى است، و چون خداى تعالى مال دنيا را اندك خوانده كه:قُلْ مَتاعُ الدُّنْيا قَليلٌ 4: 77(نساء - 77) و علم دانش را به بسيارى خير صفت كرده كه:فَقَدْ اوتِىَ خَيْرا كَثيرا 2: 269،(بقره - 269) پس عالم بايد كه اهل دنيا
شرحمصباحالشريعة ص : 595
را ملازمت نكند و داغ خدمت ايشان بر جبين احوال خود نكشد كه او را خير كثير دادهاند و آنان را متاع قليل.
وَ ما يَذَّكَّرُ الا اولُوا الْأَلْبابِ. 2: 269(بقره - 269)
و پند پذير نمىشوند به آنچه مذكور شد از آيات روشن و موعظههاى حسن، مگر صاحبان عقل خالص از متابعت هوا و هوس. چنانكه مىفرمايد كه:
اى لا يعلم ما اودعت و هيّات في الحكمة الا من استخلصته لنفسى، و خصصته بها.
يعنى: نمىداند و راه نمىبرد به كمالات و فوايد قرآن كه حكيم على الاطلاق در او وديعه گذاشته است و مهيّا نموده، مگر آنان كه اختصاص يافتهاند به توفيق الهى به پاكى نفس، و نيست در نفس ايشان غير محبّت الهى و قرب به جناب او.
و الحكمة هي النّجاة.
مىفرمايد كه: حكمت علمى است كه نجات دهنده است آدمى را از سخط و غضب الهى. و در بعضى از نسخهها بجاى «النّجاة»، «الكتاب» است و بنابر اين نسخه مراد از حكمت قرآن عزيز است، چنانكه بيشتر مذكور شد.
و صفة الحكيم الثّبات عند اوائل الامور، و الوقوف عند عواقبها، و هو هادى خلق اللّه إلى اللّه تعالى.
مىفرمايد كه: صفت حكيم آن است كه هرگاه امرى و حادثهاى به او رو دهد، در اوّل، تزلزل و اضطراب بهم نرساند، و در عاقبت به هر چه رو دهد راضى باشد، و شكر الهى بجا آرد، و هدايت و راهنمائى مردم كند، و ايشان را به جانب خدا خواند.
قال رسول اللّه صلّى اللّه عليه و آله: لان يهدى اللّه على يديك عبدا من عباده، خير لك ممّا طلعت عليه الشّمس من مشارقها إلى مغاربها.
شرحمصباحالشريعة ص : 596
حضرت پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله مىفرمايد كه: هدايت كردن تو بندهاى از بندگان خدا را به راه حقّ، بهتر است و فاضلتر است نزد پروردگار از هر چه آفتاب بر وى تابد از مشرق تا به مغرب.
|