شرح‏مصباح‏الشريعة ص : 480
شرح‏
قال الصّادق عليه السّلام:مصاحفة اخوان الدّين اصلها من تحيّة اللَّه لهم، قال رسول اللَّه صلّى اللَّه عليه و آله: ما تصافح اخوان في اللَّه الا تناثرت ذنوبهما، حتّى يعودان كيوم ولدتهما امّهما.
حضرت امام صادق عليه السّلام مى‏فرمايد كه: مصافحه و تحيّت مؤمنان با يكديگر مصافحه و تحيّت الهى است با ايشان. يعنى: هر دو مؤمن كه با هم مصافحه مى‏كنند و تحيّت بجا مى‏آرند، خداوند عالم نيز با هر كدام از اين‏ها تحيّت مى‏كند و رحمت خود را شامل حال هر كدام مى‏كند. و حضرت رسالت پناه، صلّى اللَّه عليه و آله، مى‏فرمايد كه:
هر گاه دو مؤمن با هم مصافحه كنند، گناهان هر كدام از ايشان از بدنهاى ايشان مى‏ريزد و از همه گناهان صغيره پاك مى‏شوند، گويا كه تازه از مادر زائيده شده‏اند.
و لا كثّر حبّهما و تبجيلهما كلّ واحد لصاحبه الا كان له مزيد، و الواجب على اعلمهما بدين اللَّه تعالى، ان يزيد صاحبه من فنون الفوائد الّتى اكرمه اللَّه بها، و يرشده إلى الاستقامة و الرّضا و القناعة، و يبشّره برحمة اللَّه، و يخوّفه من عذابه، و على الاخر ان يتبارك باهدائه، و يتمسّك بما يدعوه إليه و يعظه به، و يستدلّ بما يدلّه إليه، معتصما باللَّه و مستعينا به لتوفيقه على ذلك.
يعنى: هر كدام از دو برادر مؤمن كه محبّت او به ديگرى بيشتر باشد و تعظيم و توقير او را بيشتر از ديگرى بجا آرد، رحمت الهى به او بيشتر است، و هر كدام از ايشان كه علم او بيشتر از ديگرى باشد، بر او لازم و واجب است كه از فنون فوايد و شجون عوايد، كه حضرت بارى به او كرامت فرموده، از ديگرى دريغ ندارد و چنانكه حضرت حق سبحانه و تعالى، او را ارشاد و راهنمائى كرده و به راه مستقيم
شرح‏مصباح‏الشريعة ص : 481
رسانيده و به داده خود راضى و قانع كرده، او نيز ديگرى را به اين انواع ملاطفات مرحمت فرمايد و بشارت دهد او را به رحمت الهى، و بترساند از عذاب الهى. و بر آن ديگر لازم است كه شكر الهى بجا آرد، كه حضرت باريتعالى چنين هديّه‏اى نصيب او كرده، و چنين برادر و نعمتى او را كرامت فرموده، بايد هر چه او را گويد گوش كند، و از وعظ او متّعظ شود و پند گيرد، و در همه حال مطيع و منقاد او باشد، و در همه حال متشبّث و متمسّك به لطف خدا باشد، و لمحه‏اى از شكر الهى فارغ نباشد، و قدر اين نعمت عظيم بداند.
قيل لعيسى بن مريم عليه السّلام: كيف اصبحت أنت؟ قال: لا املك ما ارجو، و لا استطيع بما احاذر، مامورا بالطّاعة، منهيّا عن المعصية، فلا ارى فقيرا افقر منّى.
از حضرت عيسى عليه السّلام پرسيدند كه: چگونه صبح مى‏كنى يا روح اللَّه؟ جواب فرمود: صبح مى‏كنم در حالتى كه هر چه را كه مى‏خواهم و آرزوى او دارم، مالك او نيستم و بى مدد و توفيق الهى دستم به او نمى‏رسد، و از هر چه حذر مى‏كنم و مى‏خواهم كه شرّ او را از خود دفع كنم، قدرت بر دفع او ندارم و بى مدد و توفيق الهى شرّ او را از خود دفع نمى‏توانم كرد. و در همه حال مأمورم به طاعت و بندگى و باز ايستادن از معصيت و نافرمانى، و نمى‏بينم كسى كه فقيرتر از من باشد.
حاصل آنكه كسى كه حالش اين است كه دانستى، معلوم است كه به چه تشويش خاطر و توزّع بال، صبح و شام مى‏كند.
و قيل لاويس القرنىّ: كيف اصبحت؟ قال: كيف يصبح رجل اذا اصبح لا يدرى ا يمسى؟ و اذا امسى لا يدرى أ يصبح؟
از اويس قرنى پرسيدند كه: چون صبح مى‏كنى؟ گفت: چگونه صبح مى‏كند كسى كه هر گاه به صبح رسيد، نداند كه به شام مى‏رسد يا نه؟ و هرگاه به شام رسيد، نداند كه به صبح مى‏رسد يا نه؟
شرح‏مصباح‏الشريعة ص : 482
قال ابو ذرّ رضى اللَّه عنه: اصبحت اشكر ربّى و اشكو نفسي.
ابو ذر رضى اللَّه عنه در جواب از سؤال مذكور گفت كه: صبح مى‏كنم و شكر الهى بجا مى‏آرم و شكايت ندارم مگر از نفس خود.
و قال النّبىّ صلّى اللَّه عليه و آله: من اصبح و همّه غير اللَّه، فقد اصبح من الخاسرين المبعدين.
حضرت رسالت پناه صلّى اللَّه عليه و آله مى‏فرمايد كه: هر كه صبح كند و همّت و قصد او غير خدا باشد، پس به تحقيق كه او از زيانكاران است و از رحمت خدا دور است.