|
ترجمهاخلاق ص : 13
مقدمه مترجم
بسمه تعالى و له الحمد يكى از موضوعاتى كه انسان ناخود آگاه به سوى آن كشيده مىشود بحث از تهذيب نفس و پاكسازى وجود از صفات ناپسند است. مطابقت مباحث اخلاقى با فطرت انسانى باعث مىشود كه انسان از شنيدن آنها لذّت برده و بدون هيچ تأمّلى قهرمانان ميدان مبارزه با نفس را بستايد.
ولى بايد توجه داشت كه اين سخن به آن معنى نيست كه هر كس مىتواند به آسانى اخلاق ناپسند خويش را ترك كرده به فضايل و سجاياى پسنديده روى آورد.
بديهى است كه انسان به همان اندازه كه از فكر داشتن خلقيات و صفات پسنديده لذت مىبرد از ترك صفات زشتى كه در درون او ريشه زده و آثارشان در كردار و رفتارش ظاهر گرديده ناخشنود، بلكه هراسان است و به همين دليل است كه وارستگان از صفات حيوانى بسيار اندك و بازماندگان در ورطه هواهاى نفسانى بىشمارند. اين دوگانگى به اين دليل است كه رهائى از خلق و خويى كه انسان به آن عادت كرده بسيار مشكل بوده و جز با تلاش پىگير و مداوم در طول ساليان متمادى امكان پذير نيست.
انسان راحت طلب على رغم اينكه راه سعادت را به خوبى مىشناسد و چه بسا در آرزوى رسيدن به آن آه حسرت مىكشد به آسانى حاضر نمىشود مشقّت و مشكلات اين راه را بر خود
ترجمهاخلاق ص : 14
هموار سازد. و درست به همين دليل است كه كتب اخلاقى على رغم دارا بودن بيشترين خواننده در مقايسه با ساير كتب كمترين اثر را در خوانندگان خود به جا مىگذارند.
اين در حالى است كه همان تأثير اندك بيش از آنكه بر كتاب و شيوه تاليف و روش استدلال آن متّكى باشد از نويسنده و روحيات او سرچشمه مىگيرد. اگر نويسنده يك كتاب اخلاقى خود به اخلاق حميده و صفات پسنديده آراسته باشد مىتوان اميد داشت نوشته او در قلوب آماده و نفوس مستعدّه تأثيرى به جاى گذارد و گر نه همان به كه از آن قطع اميد كرده بيهوده دل به آن خوش نداريم.
اگر به آنچه تاكنون گذشت اين نكته را اضافه كنيم كه اخلاق به عنوان يكى از علوم كاربردى ارزشى جز به كار بستن در مقام عمل ندارد و آموختن آن بدون استفاده در ميدان عمل اگر زيان به بار نياورد سودى نخواهد بخشيد، در مىيابيم كه ملاك اصلى و معيار اساسى در ارزشيابى كتب اخلاقى ارزش اخلاقى و جايگاه معنوى نويسنده است نه نحوه تأليف و شيوه نگارش و امثال آن بنابر اين براى شناخت كتابى كه پيش رو داريد كافى است بدانيد كه اين كتاب اثر اسوهاى در اخلاق و اسطورهاى در عمل چون «مرحوم سيد عبد اللّه شبّر» است. اثرى كه اين كتاب در خواننده خود باقى مىگذارد بيش از آنكه مرهون خصوصيات كتاب باشد مديون ويژگيهاى روحى و برجستگيهاى اخلاقى مؤلف است ولى با اين حال نمىتوان خصوصيات خود كتاب را از نظر دور داشت خصوصياتى كه اين كتاب حائز است در كمتر كتابى به چشم مىخورد، مرحوم شبّر در اين نوشته سعى بر آن داشته تا همراه با شيوايى قلم و سلامت كلام بدون آنكه مبحثى را طولانى كند عمده مسائل لازم را در عباراتى خلاصه و دلچسب جمع نمايد.
در تطبيق اين كتاب با ديگر كتب اخلاقى چنين به دست مىآيد كه مرحوم سيّد در اين كتاب بيش از هر چيز تحت تأثير احياء العلوم غزالى بوده است، بطورى كه در بسيارى از مباحث عين عبارت احياء العلوم را نقل كرده و بطور خلاصه مىتوان گفت نوشته مرحوم شبّر خلاصهاى اصلاح شده از كتاب غزالى است.
وقتى براى اولين بار اين كتاب شريف را مطالعه مىكردم با خود مىانديشيدم كه چقدر خوب بود اگر كتابى به اين روش به زبان فارسى داشتيم تا آنكه خداوند منّان توفيق داد به ترجمه آن همت گمارم، نخست جلد اول آن را در سال 1364 با هزينه شخصى خود بوسيله نشر روح به چاپ رساندم و اكنون ترجمه كامل كتاب را با اصلاحاتى تكميل نموده و امتياز چاپ آن را به «انتشارات هجرت» واگذار نمودم تا در اختيار خوانندگان قرار گيرد.
ترجمهاخلاق ص : 15
با خود فكر مىكردم كه اگر قرار باشد چيزى به عنوان مقدمه بر اين ترجمه بنويسم بهتر است در چه موضوعى باشد، در اين مورد چيزى به نظر نرسيد جز چند تذكر كه توجه به آنها براى خواننده خالى از فايده نيست.
1. نوع كارى كه هر انسان انجام مىدهد نشانهاى است از ذوق و استعداد او ولى بر وجود ملكه در نفس او دلالت ندارد، كودكى كه با قلم بر صفحه سفيدى شكلك مىكشد ذوق نقاشى دارد ولى هنر نقاشى در او نيست، مىتوان گفت استعداد نقاش شدن را دارد و ليكن نمىتوان گفت نقاش است، همينطور كسى كه در اخلاق كار مىكند به اخلاق علاقه دارد ولى معلوم نيست داراى اخلاق پسنديده باشد.
مغضوب خداست كسى كه در اين باب سخنى بگويد كه خود به آراسته به آن نباشد، و اين بنده خود را كوچكتر از آن مىداند كه در اين وادى راهى پيموده باشد تا چه رسد كه داعيه هدايت ديگران در سر بپروراند و لذا بيم آن مىرود كه مصداق آيه شريفه:
«يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لِمَ تَقُولُونَ ما لا تَفْعَلُونَ كَبُرَ مَقْتًا عِنْدَ اللَّهِ انْ تَقُولُوا ما لا تَفْعَلُونَ» 61: 2 - 3باشد.
ولى آنچه كه اميد مىرود او را از اين زمره بيرون برد، اينكه او اين سخنان را از خود نگفته است بلكه از كسى نقل مىكند كه خود مزيّن به زينت اخلاق حسنه بوده، به اميد اينكه جوانان فارسى زبان را از اين نفس قدسى بهرهاى باشد.
2. نوع ترجمهاى كه در اين جزوه به كار گرفته شده چيزى است بين ترجمه آزاد و ترجمه تحت اللفظى، يعنى هر جا كه براى حفظ مطلب يا لطافت و شيوايى آن لازم بود تعبيرات و الفاظ اصل كتاب حفظ شود دقيقا همان الفاظ و تعبيرات را به فارسى نقل كردم و هر جا كه براى حفظ مطلب نيازى به حفظ الفاظ نبود يا ترجمه تحت اللفظى سلاست كلام را سلب مىكرد قلم را از قيد الفاظ رهانيده منظور و مقصد كلام را بيان نمودم.
3. در تمام كتاب سعى بر آن داشتم كه ترتيب و عناوين كتاب را بر مبناى اصل قرار دهم جز بحث صفات رسول صلى اللّه عليه و آله و سلّم كه براى جلوگيرى از تكرار، آن را ترتيبى ديگر دادم.
4. بعضى از عبارات كتاب پس از ترجمه نياز به توضيح داشت آنچه را ممكن بود در پاورقى
ترجمهاخلاق ص : 16
توضيح دادم ولى اين روش براى توضيح بعضى از عبارات كافى به نظر نرسيد لذا توضيح را در خلال متن آورده و آن را بوسيله دو پرانتز «» از متن متمايز نمودم، البته بجز آيات قرآن كه از اين قاعده مستثنى هستند.
5. هر بار كه براى بازنويسى يا تصحيح ترجمه، آن را مرور مىكردم اشكالات و اشتباهاتى را در آن مشاهده مىكردم كه در دفعات قبل، از ديدم مخفى مانده بود و اكنون كه آن را براى آخرين بار كنترل كردهام به صحت كامل آن معتقد نيستم بلكه هر جاى آن را براى نقد و اشكال صالح دانسته و اميد عفو و اغماض دارم.
و السلام على من اتبع الهدى 2 - 8 - 74 قم المقدسة محمد رضا جباران
|