|
ترجمهاخلاق ص : 73
فصل نهم تكبير
جمله شريفه «اللّه اكبر» ممكن است يكى از اين معانى را داشته باشد:
1. خدا بزرگتر از هر چيزى است.
2. خدا بزرگتر از آن است كه توصيف شود.
3. خدا بزرگتر از آن است كه با حواس درك شود.
4. خدا بزرگتر از آن است كه با مردم مقايسه شود.
ابو حامد مىگويد: شايسته است كه چون زبانت «اللّه اكبر» مىگويد قلبت او را تكذيب نكند، چه اينكه اگر در قلبت چيزى باشد كه ارزش و اهميت بيشترى از خدا داشته باشد خداى تعالى بر دروغ گوييت شهادت مىدهد. اگر چه آنچه مىگويى حق است.
آيا نمىبينى كه منافقين را تكذيب مىكند و مىفرمايد: آنها دروغ مىگويند «در حالى كه آنها جز حق نگفته بودند و شهادت به رسالت خاتم الانبياء داده بودند ولى چون صرف تلفظ بود و قلبشان با زبانشان يكسان نبود، خدا آنها را تكذيب مىكند» [1].
اگر وجودت بيش از آنكه در اختيار خداى بزرگ است، تحت تسلّط هواى نفست باشد و براى او مطيعتر از خدا باشى، در واقع هوايت را به خدايى برگزيدهاى و براى او تكبير گفتهاى.
پس چيزى نمىماند كه زبانت در تكبير گفتن تنها بماند و قلب او را يارى نكند، و چه خطر بزرگى است در اين حالت اگر در توبه و استغفار باز نبود و حسن ظن به كرم و بخشش خدا وجود نداشت، در كتاب مصباح الشريعه از امام صادق عليه السّلام روايت شده:
چون تكبير مىگويى جز عظمت خدا آنچه را كه ما بين آسمانها و زمين است، كوچك شمر زيرا كه خداى تعالى هنگامى كه بندهاى را تكبير گويان مىبيند در حالى كه در قلبش چيزى هست كه با حقيقت تكبير مخالف است، مىفرمايد: اى دروغگو مرا فريب مىدهى، قسم به عزّت و
__________________________________________________
[1] در علم معانى بيان صدق و كذب به دو قسم منقسم مىشود.
الف. صدق و كذب خبرى، يعنى مطابقت و عدم مطابقت خبر با واقع.
ب. صدق و كذب مخبرى، يعنى مطابقت و عدم مطابقت خبر با اعتقاد مخبر. ارتكاب به كذب خبرى همان چيزى است كه در عرف به نام دروغ شناخته شده و يكى از گناهان كبيره به شمار مىرود ولى ارتكاب به كذب مخبرى رذيلهاى است كه از نفاق ناشى مىشود.
ابو حامد در اين عبارت به سوره منافقون اشاره مىكند:
اذا جائَكَ المُنافِقُونَ قالُوا نَشْهَدُ انَّكَ لَرَسُولُ اللَّهِ وَ اللَّهُ يَعْلَمُ انَّكَ لَرَسُولُه وَ اللَّهُ يَشْهَدُ انَّ المُنافِقِينَ لَكاذِبُونَ 63: 1(سوره منافقون، آيه 1).
هنگامى كه منافقين به نزد تو مىآيند، مىگويند: شهادت مىدهيم كه تو رسول خدايى و خدا مىداند كه تو رسول اويى و خدا شهادت مىدهد كه منافقين دروغ مىگويند.
ترجمهاخلاق ص : 74
جلالم از حلاوت و شيرينى يادم محرومت مىكنم و از نزديكيم و سرور مناجاتم منعت نمايم«».
پس اى نمازگزار قلبت را به هنگام نماز ملاحظه كن اگر حلاوت نماز و شادى و بهجت حاصل از آن را در خود احساس مىكنى و قلبت از مناجات با او مسرور و از سخن گفتن با او غرق در لذت است، بدان كه خدايت تكبير تو را تصديق كرده و گر نه بدان كه لذّت نبردن از مناجات و احساس نكردن شيرينى عبادت خود دليلى است بر اينكه خدايت تكذيب كرده و از باب رحمتش رانده است.
|