شناخت نفس‏
«چنانچه مى‏خواهى خود را بيازمايى اين لحظه بهترين موقع امتحان است، پس هنگامى كه صداى اذان را مى‏شنوى» اين ندا را بر قلبت عرضه كن اگر ديدى سراسر شادمانى و سرور است و به اجابت فورى رغبت دارد، بدان كه در روز داورى نداى مژده و سعادت خواهى شنيد.
__________________________________________________
[1] ابو حامد محمد بن محمد بن محمد بن احمد ملقب به حجة الاسلام طوسى از فقهاى مذهب شافعى است كه در سال 505 هجرى قمرى در گذشت داراى تأليفات بسيارى است كه معروفترين آنها احياء العلوم است كه بر مبناى عقايد و احاديث عامه در اخلاق تأليف شده مرحوم ملا محسن فيض كاشانى فقيه و مفسّر بزرگوار شيعى اين كتاب را تهذيب نموده و احاديث ضعيف آن را تبديل به احاديثى محكم از ائمه آل البيت نموده و آن را محجّه البيضاء في تهذيب الاحياء ناميده.
[2] شايد منظور اين باشد كه خداوند متعال با اسم لطيف براى آنان تجلى مى‏كند و مورد رحمت واقع مى‏شوند.
ترجمه‏اخلاق ص : 64
لذا پيامبر اكرم صلى اللّه عليه و آله و سلّم مى‏فرمود: «اى بلال ما را راحت كن» [1] يعنى ما را به وسيله نماز و دعوت به آن راحت كن، زيرا كه نور چشم رسول خدا در نماز بود.
شهيد ثانى قدّس سرّه مى‏فرمايد جملات اذان را در نظر بگير ببين چگونه كلمات و جملاتش با نام خدا شروع شده و با نام خدا ختم مى‏شود، پس بدان كه اول و آخر و ظاهر و باطن فقط خداست پس هنگام شنيدن تكبير قلبت را براى بزرگداشت خدا آماده كن و تمام دنيا و ما فيها را پست و كوچك بشمار مبادا كه در تكبير گفتنت «خدشه و ايرادى باشد و در نظر خداى تعالى» دروغگو محسوب شوى [2].
و هنگامى كه صداى «لا اله الا اللّه» را شنيدى هر معبودى غير او را نفى كن و هنگامى كه صداى «اشهد انّ محمدا رسول اللّه» را شنيدى حضرت ختمى مرتبت را در نظر بياور و در مقابل او و با اخلاص و ادب رسالتش را شهادت ده و بر او و خاندانش درود بفرست و هنگامى كه صداى «حىّ على الصّلوة» و «حىّ على الفلاح» و «حىّ على خير العمل» را مى‏شنوى، خود را آماده كن و در نفست تحركى ايجاد كن و با جسم و روحت براى نماز كه موجب رستگارى و بهترين كارهاست بكوش.
و هنگامى كه صداى تكبير آخر اذان را شنيدى با خدا تجديد عهد كن و بعد از آن همانطور كه با نام خدا شروع كردى با نام او به انجام رسان و او را مبدأ و منتهاى خود بشمار و قوام و جوهره وجودت را از او بدان و بر نيروى او اعتماد كن كه «لا حول و لا قوة الا باللّه العلى العظيم».