فصل پنجم فضيلت خوف، سبب خوف، تشويق به خوف‏
قرآن كريم مى‏فرمايد:انَّما يَخْشَى اللَّهَ مِنْ عِبادِهِ الْعُلَماءُ 35: 28[1].
__________________________________________________
[1] تنها بندگان دانشمند از خدا مى‏ترسند. (سوره فاطر، آيه 28).
ترجمه‏اخلاق ص : 389
و مى‏فرمايد:رَضِىَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَ رَضُوا عَنْهُ ذلِكَ لِمَنْ خَشِىَ رَبَّهُ 5: 119[1].
و مى‏فرمايد:وَ خافُونِ انْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ 3: 175[2].
و مى‏فرمايد:سَيَذَّكَّرُ مَنْ يَخْشَى‏ 87: 10[3].
و مى‏فرمايد:فَلْيَضْحَكُوا قَلِيلا وَ لْيَبْكُوا كَثِيرا 9: 82[4].
نبى گرامى اسلام صلى اللّه عليه و آله و سلّم مى‏فرمايد: هيچ بنده‏اى نيست كه قطره‏اى اشك از ترس خدا از چشمش خارج شود و بر گونه‏اش بغلطد - اگر چه به اندازه سر پشه‏اى باشد - مگر آنكه خدا صورتش را بر آتش حرام كند [5].
و فرمود: چون قلب مؤمن از ترس خدا بلرزد، خطايا از آن مى‏ريزد همانطور كه برگ از درخت [6].
و مى‏فرمايد كسى كه از ترس خدا گريه كند داخل آتش نمى‏شود تا شير به پستان برگردد [7].
امام صادق عليه السّلام به اسحاق بن عمار فرمود:
اى اسحق چنان از خدا بترس مثل اينكه او را مى‏بينى زيرا اگر تو او را نمى‏بينى او تو را مى‏بيند. و اگر گمان كنى كه او تو را نمى‏بيند كافر شده‏اى و اگر مى‏دانى كه تو را مى‏بيند و در مقابلش معصيت مى‏كنى، او را ناظر بى اهميتى انگاشته‏اى [8].
و مى‏فرمايد: هر كس از خدا بترسد همه چيز از او مى‏ترسد، و هر كس از خدا نترسد خدا او را از همه چيز مى‏ترساند [9].
و فرمود: هر كس خدا را بشناسد از او مى‏ترسد و كسى كه از خدا بترسد نفسش در رها كردن دنيا سخاوتمند مى‏شود [10].
__________________________________________________
[1] خدا از آنها راضى است و آنها از خدا راضيند و اين بهشت مخصوص كسى است كه از پروردگارش بترسد. (سوره بينه، آيه 8)
[2] و از من بترسيد اگر مؤمن هستيد. (سوره آل عمران، آيه 175)
[3] البته كسى كه خدا ترس باشد پند مى‏گيرد. (سوره اعلى، آيه 10)
[4] بايد كم بخندند و بسيار گريه كنند. (سوره توبه، آيه 82)
[5]ما من عبد تخرج من عينيه دمعة و ان كانت مثل رأس الذّباب من خشية اللّه ثمّ تصيب شيئا من حرّ وجهه الاحرّمه اللّه على النّار.

[6]اذا اقشعرّ قلب المؤمن من خشية اللّه تحاتت عنه خطاياه كما يتحات من الشّجرة ورقها.

[7]لا يلج النّار احد بكى من خشية اللّه حتّى يعود اللّبن في الضّرع. پيامبر اكرم صلى اللّه عليه و آله و سلّم در اين كلام نورانى با اسلوبى شيوا كه در اصطلاح، تعليق به محال ناميده مى‏شود مى‏فرمايد چنين كسى وارد جهنم نمى‏شود، چون شير به پستان بر نمى‏گردد چنانكه قرآن عظيم مى‏فرمايد... حتى يلج الجمل في سمّ الخياط.

[8]يا اسحاق خف اللّه كانّك تراه و ان كنت لا تراه فانّه يراك و ان كنت ترى انّه لا يراك فقد كفرت و ان كنت تعلم انّه يراك ثمّ برزت له بالمعصية فقد جعلته من أهون النّاظرين إليك.

[9]من خاف اللّه خاف منه كلّ شي‏ء و من لم يخف اللّه اخافه اللّه من كلّ شي‏ء.

[10]من عرف اللّه خاف اللّه و من خاف اللّه سخت نفسه عن الدّنيا.

ترجمه‏اخلاق ص : 390
و مى‏فرمايد: شدت خوف از خدا جزء عبادت است كه خداى تعالى مى‏فرمايد: «فقط بندگان دانشمند از خدا مى‏ترسند» و مى‏فرمايد: «از مردم نترسيد و از من بترسيد» و مى‏فرمايد: «هر كس پرواى خدا پيشه كند خدا براى او راه خروجى قرار مى‏دهد» [1].
و آن حضرت مى‏فرمايد: كسى كه خائف و هراسان است حبّ جاه و شهرت در قلبش نيست [2].
و مى‏فرمايد: مؤمن بين دو ترس قرار دارد، اول گناهى كه گذشته و نمى‏داند خدا در باره آن چه كرده، دوم عمرى كه مانده و نمى‏داند در آن چه مهالكى كسب مى‏كند. پس او شبى را به صبح نمى‏آورد مگر با خوف و جز خوف چيزى او را اصلاح نمى‏كند [3].
و مى‏فرمايد: مؤمن، مؤمن نيست مگر خائف و اميدوار باشند، و خائف و اميدوار حقيقى نيست مگر عمل كند براى آنچه از آن مى‏ترسد، و به آن اميدوار است [4].