فصل سوم داروى تحصيل صبر
بدان كه آن كسى كه درد را نازل كرده، دارويش را نيز فرو فرستاده، و وعده شفا داده است.
صبر اگر چه بسى مشكل است، ولى مى‏توان آن را با معجونى از علم و و عمل به دست آورد. يعنى مى‏توان با توجه به ناچيز بودن شدايد، و كوتاهى دوران مشكلات، و توجه به زشتى و ضرر جزع، و به وسيله كثرت تفكر در احاديث و آياتى كه درباره صبر وارد شده انگيزه دين را تقويت و انگيزه شهوت و هوى را تضعيف نمود.
آرى كسى كه بداند ثواب صبر به مراتب بيشتر از چيزى است كه از دست داده، و با صبر آنچنان بهره‏مند شده كه ديگران بايد به حالش غبطه برند، زيرا چيزى از دست داده كه جز در زندگى دنيا با او نمى‏ماند و چيزى بدست آورده كه بعد از مرگ ابد الدهر با او خواهد بود، معلوم است كه مى‏تواند صبر كند. كسى كه چيز پستى را به خاطر به دست آوردن شي‏ء نفيسى از دست داده، نبايد به خاطرش محزون باشد. و به همين صورت بايد انگيزه دين را تدريجا به مبارزه با
__________________________________________________
[1]من مرض فلم يشك إلى عواده أبدلته لحما خيرا من لحمه و دما خيرا من دمه فان عافيته عافيته و لا ذنب له و ان قبضته قبضته إلى رحمتى.

[2]ذاك صبر ليس فيه شكوى و امّا الشّكاية إلى اللّه تعالى فلا بأس بها كمال قال يعقوب:«انّما اشكو بثّى و حزنى إلى اللّه».


ترجمه‏اخلاق ص : 366
انگيزه هوى عادت داد، تا لذت پيروزى بر شهوت را بچشى، و به آن عادت كرده، در مبارزه با شهوت، زورمند و صاحب قدرت شوى زيرا عادت و تمرين اعمال مشكل، موجب تقويت قوايى مى‏شود كه باعث صدور آن اعمالند، بنابر اين كسى كه خود را به مخالفت هوى عادت دهد هرگاه بخواهد مى‏تواند بر او غالب شود.