قسم دوم عبارت از امورى است كه هجوم و ورودش در اختيار انسان نيست، ولى دفع آنها در اختيار اوست.
مثل اينكه انسان توسط قول يا فعلى مورد آزار قرار مى‏گيرد، يا كسى در مورد جان يا مال او جنايتى مرتكب مى‏شود.
صبر در مقابل اين امور به اين است كه انسان از تلافى و انتقام خوددارى كند.
لذا قرآن عظيم مى‏فرمايد:وَ لَنَصْبِرَنَّ عَلى‏ ما آذَيْتُمُونا 14: 12[4].
و مى‏فرمايد:وَ دَعْ اذاهُمْ وَ تَوَكِّلْ عَلَى اللَّهِ 33: 48[5].
و مى‏فرمايد:فَاصْبِرْ عَلى‏ ما يَقُولُونَ وَ اهْجُرْهُمْ هَجْرا جَمِيلا 73: 10[6].
و مى‏فرمايد:وَ لَتَسْمَعُنَّ مِنَ الَّذِينَ اوتُوا الكِتابَ مِنْ قَبْلِكُمْ وَ مِنَ الَّذِينَ اشْرَكُوا اذىً كَثِيرا وَ انْ 3: 186
__________________________________________________
[1] مگر كسانى كه صبر پيشه كردند و عمل صالح انجام دادند. (سوره هود، آيه 11)
[2] اعمال خويش را باطل نكنيد. (سوره محمد، آيه 33)
[3] (اى مؤمنين) صدقات خويش را با منت نهادن و آزار رسانيدن باطل نكنيد. (سوره بقره، آيه 264)
[4] (پيامبران فرمودند): ما قطعا بر آزارهاى شما صبر مى‏كنيم. (سوره إبراهيم، آيه 12)
[5] (اى پيامبر از كفار و منافقين اطاعت نكن) و از آزارشان در گذر و بر خدا توكل كن. (سوره احزاب، آيه 48)
[6] (اى پيامبر) بر طعن و ياوه گوئى كافران صبر كن و به طرزى نيكو از آنان دورى گزين. (سوره مزمل، آيه 10).
ترجمه‏اخلاق ص : 363
تَصْبِرُوا وَ تَتَّقُوا فَانَّ ذلِكَ مِنْ عَزْمِ الامُورِ 3: 186[1].
و نبى اكرم صلى اللّه عليه و آله و سلّم مى‏فرمايد: با كسانى كه با تو قطع رابطه كردند رابطه برقرار كن، و به كسانى كه محرومت كردند عطا كن، و كسانى را كه به تو ظلم كردند ببخش [2].