|
قسم اول يعنى آنچه در اختيار اوست،
تمام افعالى را كه عبادت يا معصيت ناميده مىشوند شامل مىشود.
در اين قسم، بنده محتاج صبر است، زيرا نفس انسان طبعا از عبوديت گريزان و مشتاق ربوبيت است. از طرفى ديگر، بعضى از عبادات چون نماز را به سبب تنبلى و كسالت و بعضى ديگر چون زكات را به سبب بخل، خوش ندارد. و از قسمى ديگر به سبب بخل و كسالت گريزان است مانند حج و جهاد.
صبر بر عبادت در حقيقت صبر بر شدائد است.
انسان در سه حالت به صبر بر عبادت محتاج است.
1 - حال قبل از انجام عمل كه بايد در تصحيح نيّت و كسب اخلاص، و خود دارى از شائبههاى ريا و دفاع در مقابل حيلههاى نفس استقامت كند، و اين كارى است بس دشوار. و به همين خاطر است كه رسول گرامى اسلام صلى اللّه عليه و آله و سلّم مىفرمايد: ارزش اعمال فقط با نيت است [4] و خداى تعالى مىفرمايد:وَ ما امِرُوا الا لِيَعْبُدُوا اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ 98: 5[5].
__________________________________________________
[1] اى اهل ايمان مبادا هرگز مال و فرزندانتان شما را از ياد خدا غافل سازد. (سوره منافقون، آيه 9)
[2] اى اهل ايمان بعضى از زنان و فرزندان شما دشمنتان هستند. (سوره تغابن، آيه 14)
[3] بدانيد كه اموال و اولاد وسيله آزمايش شماست. (سوره انفال، آيه 28)
[4]انّما الاعمال بالنّيات.
[5] و (اهل كتاب) مأمور نشدند مگر به اينكه خدا را با اخلاص كامل در دين بپرستند. (سوره بيّنه، آيه 5)
ترجمهاخلاق ص : 362
و مىفرمايد:الا الّذِينَ صَبَروا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ 11: 11[1].
2 - حال انجام عمل، تا در ضمن انجام عمل از خدا غافل نشود، كه لازمه آن، مبارزه با انگيزههاى ضعف و فتور تا پايان عمل است و اين نيز كارى بس مشكل است.
3 - حال بعد از فراغت از عمل، كه از افشاء آن به قصد ريا و سمعه خوددارى كند و با ديده عجب و خودپسندى به عمل خويش ننگرد و در مقابل هر چيزى كه باعث بطلان عمل مىشود صبر كند.
و خداى تعالى مىفرمايد:لا تُبْطِلُوا اعْمالَكُمْ 47: 33[2].
و مىفرمايد:وَ لا تُبْطِلُوا صَدقاتِكُمْ بِالْمَنِّ وَ الاذى 2: 264[3].
همچنين در معاصى انسان نياز به صبر شديد دارد. انسان در مقابل گناهانى كه به آنها عادت كرده بيش از گناهان ديگر نياز به صبر دارد مخصوصا اگر مثل غيبت، دروغ، ريا و مديحه سرايى ارتكابشان اسان باشد. زيرا عادت، خود طبيعت ثابتى است و چون با ميل و شهوت آميخته شود، دو لشكر از سپاهيان شيطان در وجود انسان بر عليه جند اللّه قيام مىكنند.
|