|
فصل نهم اقسام بندگان در توبه
انسانها در مقام توبه داراى چند مرتبه هستند.
1 - گروهى كه از گناه توبه كرده، و تا آخر عمر استقامت نموده، اشتباهات گذشته را جبران مىكنند، هرگز به فكر گناه نيفتاده، و گناهى از ايشان صادر نمىشود، مگر لغزشهايى كه عادتا هيچ بشرى از آنها مصون نيست.
اين توبه را توبه نصوح مىگويند.
2 - گروهى كه توبه كرده در انجام طاعات مهمّ و ترك تمامى گناهان استقامت مىورزند، ولى بدون عمد و قصد قبلى گناهانى از ايشان صادر مىشود كه به محض صدور، پشيمان شده، خود را ملامت كرده، و تصميم بر عدم تكرار مىگيرند.
اين مرتبه اگر چه از مرتبه قبل پايينتر، ولى خود رتبهاى عالى است.
و غالبا حال تائبين اين گونه مىباشد، چه اينكه شرّ با طينت آدمى عجين است و كم مىشود كه از او جدا شود.
خداى تعالى در اين باره مىفرمايد:الَّذِينَ يَجْتَنِبُونَ كبائِرَ الاثْمِ وَ الْفَواحِشَ الا اللَّمَم 53: 32[2].
و در باره پشيمانى اين گروه مىفرمايد:وَ الَّذِينَ اذا فَعَلُوا فاحِشَةً اوْ ظَلَمُوا انْفُسَهُمْ ذَكَرُوا اللَّهَ فَاسْتَغْفَرُوا لِذُنُوبِهِمْ وَ مَنْ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ الا اللَّه 3: 135[3].
و در حديث آمده است: بهترين شما كسى است كه گرفتار گناه مىشود و توبه مىكند [4].
و در روايت است: مؤمن مثل سنبله گندم است، گاهى مايل مىشود و گاهى به حال استقامت بر مىگردد [5].
__________________________________________________
[1]التّائب من الذّنب كمن لا ذنب له.
[2] آنان كه از گناهان كبيره و كارهاى زشت اجتناب مىكنند و جز گناهان كوچكى كه مقتضاى غلبه شهوت است از آنان سر نمىزند.
(سوره نجم، آيه 32).
[3] و آنان كه چون كار زشتى انجام مىدهند يا بر خود ستم مىكنند خدا را به ياد آورده از گناهان خويش استغفار مىكنند. و جز خدا كيست كه گناهان را مىبخشد. (سوره آل عمران، آيه 135)
[4]خياركم كلّ مفتّن تواب.
[5]المؤمن كالسّنبلة تفيء احيانا و تميل احيانا.
ترجمهاخلاق ص : 352
3 - گروهى كه توبه مىكنند و مدتى استقامت مىورزند، ولى شهوت بر آنها غلبه كرده و چون نمىتوانند بر شهوت خود غالب آيند، ندايش را اجابت مىكنند، و با قصد قبلى مرتكب گناه مىشوند. ولى با اين حال مواظبند طاعات را انجام دهند، و گناهانى را كه مىتوانند - على رغم ميل و قدرت - ترك مىكنند، و گناهانى هم كه انجام مىدهند فقط به خاطر غلبه شهوت است، و در همين حال اميد ترك آنها را دارند، و با خود مىگويند: اى كاش چنين نكرده بودم، و بزودى بايد توبه كنم، ولى توبه را روز به روز به تأخير مىافكنند.
خداى تعالى مىفرمايد:وَ آخَرُونَ اعْتَرَفُوا بِذُنُوبِهِمْ خَلَطُوا عَمَلا صالِحا وَ آخَرَ سَيِّئا 9: 102[1].
اين گروه در اصطلاح مرجوّ ناميده مىشوند و اميد است كه اگر توبه كنند خدا توبه آنها را بپذيرد.
4 - گروهى كه توبه مىكنند و مدّتى هم استقامت مىورزند، ولى يكباره به ارتكاب گناهان بر مىگردند، و بدون اينكه خيال توبه داشته يا از كار خود متأسف باشند با غفلت كامل به پيروى شهوات ادامه مىدهند.
اين حال بدترين حال توبه كننده است، عاقبت چنين شخصى معلوم نيست، بلكه به اراده خدا بستگى دارد.
|