قسم سوم يعنى توبه از صغيره و اصرار بر كبيرهاى كه مىداند كبيره است.
مثل اين كه از غيبت [1] و نگاه به نامحرم و امثال آن توبه مىكند، در حالى كه در شرب خمر اصرار دارد.
اين قسم از توبه نيز ممكن است، زيرا هيچ مؤمنى نيست كه از گناهان خود در هراس و از ارتكاب آنها پشيمان نباشد، اگر چه ممكن است اين بيم و ندامت شدت و ضعف داشته باشد، ولى گاهى به خاطر دو دسته انگيزه و علّت لذتى را كه يك انسان از گناهى احساس مىكند بيشتر از رنج خوفى است كه در دل دارد.
و آن انگيزهها يا اسبابى هستند كه مثل جهل و غفلت موجب ضعف خوف مىشوند، و يا اسبابى كه شهوت را تقويت مىكنند. و به همين خاطر انسان در عين پشيمانى عزم قوى بر ترك گناه ندارد.
او با خود مىگويد: كه خدا بر من دو حقّ دارد، و اگر در هر دو حق مخالفت كنم، مستحقّ دو عقوبت مىشوم.
و من اگر چه در يكى از آنها عاجزم، و نمىتوانم شيطان را مقهور كنم، ولى در مورد ديگرى قادرم، پس در همين مورد بر شيطان غلبه مىكنم، و اميدوارم خدا به خاطر مجاهدتى كه در اين مورد مىكنم، آنچه را به خاطر فرط شهوت نتوانستهام دفع كنم بر من ببخشد. و اين حال هر مسلمانى است.
و نبى اكرم صلى اللّه عليه و آله و سلّم فرموده است: پشيمانى توبه است [2]. و شرط نكرده است كه پشيمانى از همه گناهان باشد.
__________________________________________________
[1] غيبت از گناهان كبيره است و به نظر مىرسد مرحوم مؤلف در اين جمله تسامح فرموده است.
[2]النّدم توبة.
ترجمهاخلاق ص : 351
و فرمود: كسى كه از گناه توبه مىكند مثل كسى است كه گناه نكرده است [1].
در اينجا هم نفرمود: كسى كه از تمام گناهان توبه كند مثل كسى است كه گناه نكرده است.
|