فصل دوم گروههاى فريب خوردگان و جهات فريبشان‏
فريب خوردگان در دنيا بسيارند و جهات و زمينه‏هائى كه در آن فريفته شده‏اند مختلف است.
الف: يك گروه مؤمنين گناهكارند، مى‏گويند خدا كريم و رحيم است ما به رحمت خدا
__________________________________________________
است تا به تدريج استعداد هدايت را از دست مى‏دهند و زمانى فرا مى‏رسد كه تمام فرصتها از آنها گرفته مى‏شود.
قرآن كريم مى‏فرمايد:وَ الَّذينَ كَذَّبوا بآياتِنا سَنَسْتَدْرِجُهُمْ مِنْ حَيْثُ لا يَعْلَمُونَ 7: 182(سوره اعراف، آيه 182). آنان كه آيات ما را تكذيب كردند به تدريج گرفتارشان مى‏كنيم از جهتى كه نمى‏دانند. امام حسين عليه السّلام در روايتى مى‏فرمايد: استدراج از خداوند سبحان آن است كه نعمت بنده را فراوان كند و توفيق شكر را از او سلب نمايد.
[1] آيا مى‏پندارند اين كه ما آنها را با مال و فرزند مدد مى‏كنيم در حقشان تعجيل در خيرات مى‏كنيم؟ (اين گونه نيست اين‏ها براى امتحان است) ولى ايشان نمى‏فهمند. (سوره مؤمنين، آيات 56 - 55).
[2] از جائى كه ايشان نمى‏فهمند (يعنى از راه نعمت و مهلت زياد) ايشان را به عذاب مى‏افكنيم (سوره اعراف، آيه 182).
[3] ابواب هر نعمت را بروى ايشان گشوديم تا به آن نعمت‏ها شادمان شدند پس ناگاه ايشان را به كيفر اعمالشان گرفتار كرديم و آنها در آن هنگام خوار و نااميد گشتند. (سوره انعام، آيه 44).
[4] غفلت از عذاب الهى كه در اصطلاح امن از مكر خدا ناميده مى‏شود يكى از گناهان كبيره مى‏باشد و در رديف شرك به شمار مى‏آيد.
[5] يهوديان با خدا مكر ورزيدند و خدا نيز با ايشان مكر نمود و خدا بهترين مكر كنندگان است (سوره آل عمران، آيه 54).
[6] از مكر الهى غافل نشوند مگر مردم زيانكار. (سوره اعراف، آيه 99).
ترجمه‏اخلاق ص : 321
اميدواريم و به كرمش چشم دوخته‏ايم.
كه او فرمود:رَحْمَتى‏ وَسِعَتْ كُلَّ شَي‏ءٍ 7: 156[1].
گناهان بندگان در مقابل رحمت او چيزى نيست و رجاء، مرتبه‏اى پسنديده است.
در بحث رجاء مفصلا خواهيم گفت كه اينان چگونه فريفته و مفتون شده‏اند ولى فعلا به طور خلاصه مى‏گوئيم كه اين حالت نفاق و خدعه با خداست كسى كه به چيزى اميدوار است در طلبش مى‏كوشد و هر كس از چيزى مى‏هراسد از آن مى‏گريزد.
همانطور كه اگر كسى ازدواج نكند يا ازدواج كند و آميزش نكند و در صورت آميزش نطفه را ضايع كند و آنگاه بگويد اميدوارم فرزندى داشته باشم احمق محسوب مى‏شود، از حماقت است كه كسى به رحمت خدا چشم بدوزد ولى عمل صالحى انجام ندهد و از كار زشتى نپرهيزد، چه اينكه خداى تعالى مى‏فرمايد:انَّ رَحْمَتَ اللَّهِ قَرِيبٌ مِن الْمُحْسِنين 7: 56[2].
و مى‏فرمايد:انَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَ الَّذِينَ هاجَرُوا وَ جاهَدُوا فِى سَبِيلِ اللَّه اولئِكَ يَرْجُونَ رَحْمَةَ اللَّهِ 2: 217[3].
يعنى مقام رجاء فقط لايق كسانى است كه ايمان آورده، هجرت و جهاد نموده‏اند.
ب: گروه ديگر فريب خوردگان، سادات هاشمى و علوى هستند كه به اصل و نسب و پدران صالح مغرور شده‏اند و غافلند كه خود با روش آنها كه جز ورع و تقوى نيست مخالفت مى‏كنند و نمى‏دانند كه اينان از پدران خود در نزد خدا محترم‏تر نيستند و آنان با تمام پرهيز و تقوائى كه داشتند هميشه ترسان و در حال گريه بودند ولى اينان با تمام گناهان و معاصى خود اميدوار و در امان نشسته‏اند.
ممكن است شيطان با وسوسه اين مطلب را به ايشان تلقين كند كه اگر كسى، كسى را دوست داشت به تبع او فرزندانش را نيز دوست مى‏دارد و خدا پدران سادات را دوست دارد پس سادات را هم دوست مى‏دارد بنابر اين لزومى ندارد كه در انجام عبادات و ترك گناهان كوشا باشند. ولى نبايد غافل شد كه خدا با احدى خويشى ندارد بلكه فقط بندگان مطيع را دوست مى‏دارد و با عاصيان دشمن است حضرت نوح عليه السّلام هنگامى كه فرزندش را در حال غرق شدن ديد عرض كرد:
رَبِّ انَّ ابْنى‏ مِنْ اهْلِى‏ 11: 45[4].
__________________________________________________
[1] و رحمت من همه چيز را فرا گرفته است. (سوره اعراف، آيه 156).
[2] بدرستى كه رحمت خدا به نيكوكاران نزديك است. (سوره اعراف، آيه 56).
[3] كسانى كه ايمان آوردند و آنان كه هجرت نموده و در راه خدا جهاد كردند ايشان به رحمت خدا اميدوارند. (سوره بقره، آيه 218).
[4] پروردگارا پسرم از خاندان من است. (سوره هود، آيه 45).
ترجمه‏اخلاق ص : 322
ولى خداوند متعال در جوابش مى‏فرمايد:انَّهُ لَيْسَ مِنْ اهْلِكَ انَّهُ عَمَلٌ غَيْرُ صالِحٍ 11: 46[1].
«از اين آيه شريفه استفاده مى‏شود كه تنها كسانى مى‏توانند خود را به ائمه اطهار عليه السّلام و رسول اكرم صلى اللّه عليه و آله و سلّم نسبت دهند كه در سلوك و رفتار شبيه آنان باشند و گر نه صرف انتساب نسبى به آن بزرگواران براى نجات كافى نيست، در جايى كه فرزند بلا فصل نوح عليه السّلام در جلو چشمانش غرق مى‏شود - و مى‏دانيم كه غرق شدن در آن طوفان مساوى دخول جهنم است - با اين انتسابات بدون عمل طرفى بسته نمى‏شود» لذا در قرآن كريم آمده است كه حضرت إبراهيم عليه السّلام براى عمويش آزر طلب مغفرت كرد ولى به حال او سودى نداشت.
كسى كه گمان كند با تقواى پدر نجات مى‏يابد مانند كسى است كه گمان كند با خوردن پدر سير، با نوشيدن او سيراب و با علم او دانشمند مى‏شود و با كوشش و طىّ طريق پدر به كعبه مى‏رسد و آن را مى‏بيند، «زهى خيال باطل».