فريب خوردگى و غرور به خداى تعالى
اين نوع غرور مثل قول گروهى است كه مىگويند اگر خداى تعالى قيامتى به پا كند ما از ديگران سزاوارتريم و بهره بيشترى خواهيم داشت و سعادتمندتر خواهيم بود.
چنان كه قرآن مجيد از قول مردى كه با ديگرى در حال محاوره بود چنين نقل مىكند: «وَ ما اظَنُّ السَّاعَةَ قائِمَةً وَ لَئِنْ رُدِدْتُ الى رَبّى لاجِدَنَّ خَيْرا مِنْها مُنْقَلَبا 18: 36[1].
اين غرور به خاطر آن است كه از طرفى به نعمتهاى خدا در دنيا مىنگرند و نعمتهاى آخرت را با آن مقايسه مىكنند و از طرفى مىبينند كه خدا در مقابل اعمال زشتشان آنها را عذاب نمىكند و عذاب آخرت را با آن مىسنجند چنان كه قرآن كريم مىفرمايد:وَ يَقُولُونَ لَوْ لا يُعَذِّبُنا اللَّهُ بِما نَقُولُ 58: 8[2].
و از طرفى به مؤمنين نگاه مىكنند كه فقير و «در ظاهر» گرفته و پريشان حالند و مىگويند:
ا هؤلاءِ مَنَّ اللَّهُ عَلَيْهِمْ مِنْ بَيْنِنا 6: 53[3].
و مىگويند:لَوْ كانَ خَيْرا ما سَبَقُونا الَيْهِ 46: 11[4].
و ادعا مىكنند كه خدا در دنيا با نعمتهايش به ما احسان كرده و احسان دليل محبت است پس خدا ما را دوست دارد و هر كس كسى را دوست داشته باشد در آينده هم به او احسان مىكند. اينها نمىدانند كه نعمتها و لذات دنيا و استدراج در نعمتها [5] نشانه پستى و بى ارزشى شخص
__________________________________________________
[1] و گمان نمىكنم كه قيامت به پا شود و بر فرض كه (قيامتى باشد) و من به سوى خدا برگردم منزلى بهتر از اين (باغ كه در دنيا دارم) نصيبم خواهد شد. (سوره كهف، آيه 36).
[2] چرا خدا ما را به خاطر آنچه مىگوئيم عذاب نمىكند. (سوره مجادله، آيه 8).
[3] آيا خدا از ميان ما فقط بر اينان منت نهاده (و به نعمت السلام مفتخر گردانيده) (سوره انعام، آيه 53).
[4] اگر دين خير بود ايشان قبل از ما به آن نمىگرويدند. (سوره احقاف، آيه 11).
[5] استدراج عبارت از آن است كه شخص به تدريج و درجه درجه گرفتار شود، يكى از سنتهاى الهى در مقابله با بدكاران استدراج است.
به اين معنى كه آنها هر چه بد مىكنند نعمت بيشتر مىيابند و خود نمىدانند كه اين نعمتها به منظور غوطهور نمودن ايشان در لذت و كامرانى
ترجمهاخلاق ص : 320
مىباشند و اين لذات زهرهاى كشندهاند و همانطور كه پزشك بيمارش را از غذاهاى مضر پرهيز مىدهد خداى تعالى مؤمنين را از دنيا بر حذر مىدارد.
چه، اگر دنيا در نظر خدا ارزش داشت به هيچ كافرى حتى يك جرعه آبش را نمىنوشانيد.
قرآن عزيز مىفرمايد:ا يَحْسَبُونَ انَّما نُمِدُّهُمْ بِهِ مِنْ مالٍ وَ بَنِينَ نُسارِعُ لَهُمْ فِى الْخَيْراتِ بَلْ لا يَشْعُرُونَ 23: 55 - 56[1].
و مىفرمايد:سَنَسْتَدْرِجُهُمْ مِنْ حَيْثُ لا يَعْلَمُونَ 7: 182[2].
و مىفرمايد:فَتَحْنا عَلَيْهِمْ ابْوابَ كُلِّ شَيءٍ حَتَّى اذا فَرِحُوا بِما اوتُوا اخَذْناهُمْ بَغْتَةً فَاذا هُمْ مُبْلِسُونَ» 6: 44[3].
اين غرور از آنجا ناشى مىشود كه اينان نسبت به خداى تعالى و صفاتش جاهلند زيرا اگر كسى خدا را شناخت از عذاب الهى غافل نمىشود [4].
و با اين خيالات واهى خود را فريب نمىدهد بلكه به فرعون و قارون و پادشاهان گذشته مىنگرد كه چگونه خدا اول به آنها احسان كرد و سپس هلاكشان نمود.
وَ مَكَرُوا وَ مَكَرَ اللَّهُ وَ اللَّهُ خَيْرُ الماكِرينَ 3: 54[5].
فَلا يَأْمَنُ مَكْرَ اللَّهِ الا الْقَوْمُ الخاسِرُونَ 7: 99[6].
|