فريب خوردگان دنيا
فريب خوردگان دنيا كفّار و سركشانى هستند كه زندگى دنيا را بر آخرت ترجيح داده مى‏گويند دنيا نقد است و آخرت نسيه و نقد از نسيه بهتر است همچنين لذّات دنيا يقينى و آخرت مشكوك است و يقينى از مشكوك برتر است.
اين سخن عين جهل است چه اينكه اگر دنيا طلاى فانى باشد و آخرت سفال باقى مسلما سفال باقى از طلاى فانى برتر است پس چگونه دنيا مى‏تواند بهتر باشد در حالى كه دنيا سفال فانى و آخرت طلاى باقى است.
چون خداى تعالى مى‏فرمايد:ما عِنْدَكُمْ يَنْفَدُ وَ ما عِنْدَ اللَّهِ باقٍ 16: 96[2].
و مى‏فرمايد:وَ لَلاخِرَةُ خَيْرٌ وَ ابْقى‏ 87: 17[3].
و مى‏فرمايد:وَ مَا الْحَياةُ الدُّنْيا الا مَتاعُ الْغُرُورِ 3: 185[4].
«اين آيات به صراحت به ما مى‏گويند كه نقد واقعى آخرت است و دنيا نقد نمايى است از نسيه پست‏تر و بر فرض كه آخرت نسيه باشد» نمى‏توان گفت هر نقدى از نسيه برتر است زيرا چيزى كه زياد و ارزشمند است اگر چه نسيه هم باشد از نقد ناچيز بهتر است.
همين كسانى كه مى‏گويند نقد از نسيه برتر است عملا اين حرف را قبول ندارند زيرا گاهى پنج درهم نقد مى‏دهند كه ده درهم نسيه بگيرند و به دستور پزشك لذت نقد خوردنيها را از ترس درد نسيه رها مى‏كنند.
رنج سفر براى تاجر يقينى است ولى سودش مشكوك است، دانشجو به زحمت خود يقين، و به اجتهادش شك دارد مريض به تلخى دارو يقين دارد ولى شفايش مشكوك است پس نمى‏توان بطور مطلق گفت يقينى از مشكوك بهتر است.
__________________________________________________
[1]حبّذا نوم الاكياس و فطرهم كيف يغبنون سهر الحمقى و اجتهادهم و لمثقال ذرّة من صاحب التّقوى و يقين افضل من ملأ الأرض من المغترّين.

[2] آنچه نزد شماست (دنيا و هر چه در آن است) نابود مى‏شود و آنچه نزد خداست (آخرت) باقى و پاينده است. (سوره نحل، آيه 96).
[3] و حتما آخرت بهتر و پاينده است. (سوره اعلى، آيه 17).
[4] و زندگى دنيا جز متاع فريب نيست. (سوره آل عمران، 185).
ترجمه‏اخلاق ص : 319
بنابر اين كسى كه به آخرت شك دارد به حكم احتياط بر او واجب است اين چند روزه كوتاه عمر دنيا را صبر كند پس اگر آخرت و آنچه درباره‏اش گفته‏اند دروغ بود چيز مهمّى را از دست نداده است ولى اگر صبر نكند و آخرت راست باشد جاويدان در آتش خواهد ماند و اين غير قابل تحمل است.
بماند كه آخرت امرى است يقينى كه عقل سليم و طبع مستقيم بر يقينى بودن آن شهادت مى‏دهند و جميع انبياء و اولياء و صالحان از وجود آن خبر داده‏اند.