فصل دوم معالجه حبّ جاه‏
كسى كه حبّ جاه قلبش را فرا گيرد همّتش منحصر به مراعات خلق مى‏شود و ديوانه دوستى آنان مى‏گردد و به ريا و سمعه و نفاق و سازشكارى و سهل انگارى در امر به معروف و نهى از منكر و امثال آن دچار مى‏شود.
براى معالجه حبّ جاه دو راه علمى و عملى وجود دارد:
ترجمه‏اخلاق ص : 313
راه علمى: اين است كه بداند براى چه جاه طلبى مى‏كند مسلما سببى جز اين ندارد كه مى‏خواهد بر مردم و قلوب آنها قدرت كامل يابد. و اين را براى خود كمالى مى‏داند حال خوب فكر كند اگر مرگ به او فرصت دهد كه اين قدرت را پيدا كند و برايش در تمام عمر باقى بماند در آخرت اگر ضرر نرساند سودى به حال او ندارد و اگر تمام آنچه در روى زمين است براى او سجده كند به زودى نه سجده كننده مى‏ماند نه سجده شونده و حال او چون حال كسانى است كه قبل از او جاه و مقامى داشتند و با وجود كسانى كه براى آنها تواضع داشتند اكنون وجود ندارند پس سزاوار نيست انسان به خاطر چنين چيز ناپايدارى دين را كه حيات ابدى لا ينقطع است از دست دهد و بداند كمال حقيقى كه انسان را به خدا نزديك مى‏كند و بعد از مرگ براى نفس باقى مى‏ماند جز علم به خدا و صفات و افعال او، و خلاصى از بند اسارت شهوات چيز ديگرى نيست كمال حقيقى اين است و باقيات و صالحات كه بعد از مرگ به عنوان كمال براى نفس باقى مى‏مانند.
ولى مال و جاه به زودى از بين مى‏روند و به تعبير قرآن عظيم:
انَّما مَثَلُ الْحَياةِ الدُّنْيا كَماءٍ انْزَلْناهُ مِنَ السَّماءِ فَاخْتَلَطَ بِهِ نَباتُ الارْضِ 10: 24[1].
و هر چه با طوفان مرگ متفرق و منقطع شود خرّمى زندگى دنياست و هر چه با مرگ منقطع نشود باقيات و صالحات است.
هر كس كمال حقيقى را بشناسد جاه و مقام در نظرش كوچك مى‏شود ولى بايد دانست جاه و مقام در نظر كسى كوچك مى‏شود كه آخرت را به عين مشاهده بنگرد، دنيا را كوچك شمرد و پيوسته مرگ در نظرش مجسّم باشد ولى ديدگان اكثر مردم ضعيف است و دنيا را بر آخرت ترجيح مى‏دهند.
خداى تعالى مى‏فرمايد:بَل تُؤْثِرُونَ الْحَياةَ الدُّنْيا وَ الآخِرَةُ خَيْرٌ وَ ابْقى‏ 87: 16 - 17[2].
و مى‏فرمايد:بَلْ تُحِبُّونَ العاجِلَةَ وَ تَذَرُونَ الاخِرَةَ 75: 20 - 21[3].
كسى كه بينشى اين گونه ضعيف دارد بهتر است مرض خود را با شناخت مضرّات دنيوى جاه، معالجه كند.
__________________________________________________
[1] زندگانى دنيا در مثل به آبى مى‏ماند كه از آسمان نازل كرديم و بوسيله آن گياه زمين (و آنچه مردم و حيوانات مى‏خوردند) روئيد (تا آنكه زمين از خرّمى به خود زيور بست و اهل زمين پنداشتند كه بر آن قادرند فرمان ما شب يا روز مى‏رسد و آن را چنان خشك مى‏كنيم كه گوئى ديروز در آن هيچ نبود) (سوره يونس، آيه 24).
[2] بلكه زندگى دنيا را بر مى‏گزينند در حالى كه آخرت بهتر و پاينده‏تر است. (سوره اعلى، آيات 16 - 17).
[3] بلكه آنها زندگى نقد دنيا را دوست مى‏دارند و آخرت را رها مى‏كنند. (سوره قيامت، آيات 20 - 21).