|
فصل اول مذمت و نكوهش كبر
قرآن كريم مىفرمايد:سَاصْرِفُ عَنْ آياتِىَ الَّذِينَ يَتَكَبَّرُونَ فِى الارْضِ بِغَيْرِ الْحَقِّ 7: 146[1].
و مىفرمايد:كَذلِكَ يَطْبَعُ اللَّهُ عَلى كُلِّ قَلْبِ مُتَكَبِّرٍ جَبَّارٍ 40: 25[2].
__________________________________________________
[1] من آنان را كه به ناحق در زمين تكبر مىورزند از آيات و نشانههاى خود روى گردان خواهم كرد (سوره اعراف، آيه 146).
[2] اين گونه خدا بر قلب هر متكبر ستمكارى مهر شقاوت مىزند. (سوره مؤمن، آيه 35).
ترجمهاخلاق ص : 285
و مىفرمايد:وَ اسْتَفْتَحُوا وَ خابَ كُلُّ جَبّارٍ عَنِيدٍ 14: 15[1].
و مىفرمايد:انَّ اللّهَ لا يُحِبُّ الْمُسْتَكْبِرينَ 16: 23[2].
نبى گرامى اسلام صلى اللّه عليه و آله و سلّم مىفرمايد:
هر كس به اندازه يك دانه خردل كبر در قلبش باشد وارد بهشت نمىشود و كسى كه به اندازه يك دانه خردل ايمان در دلش باشد وارد آتش نمىشود [3].
و فرمود: خداى تعالى مىفرمايد:
كبر زينت، و عظمت پوشش من است هر كس در مورد يكى از آنها با من نزاع كند در جهنمش مىافكنم [4].
و در كتاب كافى از امام باقر عليه السّلام روايت شده: كبر رداى خداست و انسان متكبر با خدا در مورد ردايش نزاع مىكند [5].
و مىفرمايد: عزت و كبر رداى خدايند هر كس يكى از اين دو را به خود بپوشد خداى تعالى با روى در آتش جهنمش مىافكند [6].
و از امام صادق عليه السّلام است: كسى كه يك ذرّه كبر در قلبش باشد داخل بهشت نمىشود [7].
محمد بن مسلم مىگويد از امام باقر عليه السّلام يا امام صادق عليه السّلام شنيدم كه مىفرمود: كسى كه به اندازه يك دانه خردل كبر در دلش باشد داخل بهشت نمىشود.
مىگويد: من استرجاع كردم (يعنى گفتم: انا اللّه و انّا إليه راجعون).
فرمود: چرا استرجاع كردى؟ عرض كردم: بخاطر كلامى كه از شما شنيدم.
فرمود: منظورم آن نيست كه تو فهميدى منظورم فقط انكار است كبر فقط انكار است [8].
امام صادق عليه السّلام فرمود: كبر عبارت است از كوچك شمردن مردم و بىاعتنائى به حقّ [9].
__________________________________________________
[1] رسولان ما به فتح و پيروزى خواهند رسيد و هر ستمگر متكبرى نااميد و محروم خواهد شد (سوره إبراهيم، آيه 15).
[2] بدرستى كه خداوند مستكبرين را دوست ندارد. (سوره نحل، آيه 23).
[3]لا يدخل الجنّة من كان في قلبه مثقال حبّة من خردل من كبر و لا يدخل النّار جلّ في قلبه مثقال حبّة من ايمان.
[4]الكبرياء ردائى و العظمة ازارى فمن نازعنى واحدا منهما القيته في جهنّم.
[5]الكبر رداء اللّه و المتكبر ينازع اللّه رداءه.
[6]العزّ رداء اللّه و الكبر ازاره فمن تناول شيئا منهما اكبّه اللّه في جهنّم.
[7]لا يدخل الجنّة من في قلبه مثقال ذرّة من الكبر.
[8] يعنى مقصود از تكبر انكار خدا و گردنكشى در برابر اوست.
[9]الكبر ان تغمص النّاس و تسفه الحقّ.
ترجمهاخلاق ص : 286
و مىفرمايد: رسول خدا صلى اللّه عليه و آله و سلّم فرمود: بزرگترين كبر تحقير مردم و بىاعتنائى به حقّ است.
راوى مىگويد: عرض كردم: تحقير مردم و بىاعتنائى به حقّ چيست؟ فرمود: ندانستن حقّ و حمله كردن به اهل آن هر كس چنين كند با خدا در مورد ردايش نزاع كرده است.
و فرمود: در جهنّم درّهاى مخصوص متكبرين وجود دارد كه سقر نام دارد اين درّه از شدت حرارت خود به خدا شكايت مىكند و از خدا مىخواهد كه به او اجازه نفس كشيدن دهد سپس نفسى مىكشد كه جهنّم را در آتش خود مىسوزاند.
و مىفرمايد: در قيامت متكبرين به صورت مورچگان ريزى محشور مىشوند و مردم آنها را لگدمال مىكنند تا خداى تعالى از حساب خلائق فارغ شود [1].
عمر بن يزيد مىگويد: به امام صادق عليه السّلام عرض كردم: من غذاى خوب مىخورم و بوى خوش استعمال مىكنم و مركب خوب سوار مىشوم و غلامى هم پشت سرم حركت مىكند اگر اين كار به نظر شما كبر و تجبّر است انجام ندهم.
حضرت مدتى سرش را پائين انداخت سپس فرمود: جبّار ملعون كسى است كه به مردم بىاعتناء و به حقّ جاهل باشد.
عرض كردم: به حقّ كه جاهل نيستم امّا نمىدانم بىاعتنائى به مردم چيست؟ فرمود: بىاعتنايى به مردم كوچك شمردن آنهاست.
امام صادق عليه السّلام فرمود: هيچكس لاف بزرگى نزند جز به سبب ذلتى كه در خود مىبيند [2].
و در حديث ديگرى است: هيچ كس تكبر نمىورزد مگر به خاطر ذلّتى كه در خود مىبيند [3].
نبى اكرم صلى اللّه عليه و آله و سلّم مىفرمايد: خداى تعالى به مردى كه از روى تكبر لباسش بر زمين كشيده شود توجه نمىكند.
و مىفرمايد: هر بندهاى بخشش كند خدا جز عزّت چيزى بر او نمىافزايد و هر بندهاى به خاطر خدا تواضع كند خدا او را بلند مىگرداند [4].
و مىفرمايد: واقعا من مىپسندم كه مردى با دست خود چيزى را حمل كند كه هم خدمتى به
__________________________________________________
[1]انّ المتكبّرين يجعلون في صور الذّرّ يتواطئهم النّاس حتّى يفرغ اللّه من الحساب.
[2]ما من احد يتيه الا من ذلّة يجدها في نفسه.
[3]ما من رجل تكبّر او تجبّر الا لذلّة وجدها في نفسه.
[4]ما زاد اللّه عبدا يعفو الا عزّا و ما تواضع احد للّه الا رفعه اللّه.
ترجمهاخلاق ص : 287
خانوادهاش باشد و هم تكبّر را از خود دور كند [1].
آن حضرت روزى به اصحابش فرمود: چه شده كه در شما حلاوت عبادت را نمىبينم؟ عرض كردند: حلاوت عبادت چيست؟ فرمود: تواضع.
و فرمود: هرگاه متواضعين امّت مرا ديديد در برابر آنها تواضع كنيد و چون متكبرين را ديديد بر آنها تكبر كنيد كه تكبر شما باعث خوارى و كوچكى آنها مىشود [2].
امام كاظم عليه السّلام فرمود: تواضع آن است كه با مردم چنان رفتار كنى كه دوست دارى با تو رفتار كنند [3].
|