|
ترجمهاخلاق ص : 129
ركن دوم حقوق
رسالة الحقوق آداب زندگى در كلام فرزانگان الفت و برادرى، حب و بغض اقسام و حقوق دوستان و برادران حقوق مسلمان و مؤمن حقوق همسايگى حقوق خويشان و نزديكان حقوق پدر و مادر و فرزند حق مملوك حقوق همسر عزلت و آميزش
ترجمهاخلاق ص : 131
حقوق [1] «در ركن اول كتاب اشاره به بعضى عبادات و اسرار آن شد كه غالبا جنبه فردى داشتند ولى همانطور كه مىدانيد انسان موجودى است كه با سرشت اجتماعى و طينت جمع دوستى آفريده شده، كمتر كسى را مىتوان يافت كه به زندگى فردى در گوشه عزلت علاقهمند باشد.
بنابر اين كسانى كه از اجتماع جدا شده و گوشه عزلت بر مىگزينند در واقع بر خلاف فطرت انسانى خود عمل مىكنند و مانند قطعه كوچكى هستند كه از پيكره يك دستگاه بزرگ جدا شده باشد. درست است كه با افتادن يك يا چند قطعه كوچك از يك ماشين غول پيكر، باز هم ماشين به حركت و كار خود ادامه مىدهد ولى در اينجا دو مسأله هست كه قابل اغماض نيستند.
1 - اينكه دير يا زود نتيجه كمبود آن قطعههاى جدا شده از دستگاه در كلّ دستگاه بروز مىكند به اين معنى كه يا جايى براى جدا شدن بقيه قسمتها باز مىكنند يا حد اقل محل خالى آنها براى هميشه باقى مىماند. در صورت دوم اگر نتيجه هم بروز نكند باز هم كمبود هست پس اولين مسألهاى كه در اينجا مطرح است ضررى است كه از جدا شدن يك قطعه، به كلّ دستگاه وارد مىشود.
2 - مسأله دوم وجود خود قطعه جدا شده از دستگاه است. او چه مىشود، وجود او در اين
__________________________________________________
[1] در نسخهاى كه در اختيار دارم عنوان ركن عبادات قرار داده شده ولى چون تمام مطالب آن درباره حقوق مىباشد نام حقوق را بر آن زيبندهتر يافتم و مطمئن شدم كه در چاپ متن عربى اشتباهى رخ داده.
ترجمهاخلاق ص : 132
جهان هستى به چه كار مىآيد در اينجا غير از اينكه دستگاه ضرر كرده خود اين قطعه نيز نابود شده است، همينطور است انسانى كه از اجتماع جدا مىشود. اگر چه باز هم جامعه با حفظ كيان خود به راهش ادامه مىدهد ولى جدا شدن او خالى از اين دو زيان نيست از يك جهت به جامعه ضرر مىزند زيرا هر چه نباشد يك فكر است، يك نيرو است كه از اين پيكره جدا شده، و از طرف ديگر خودش چه مىشود؟ آيا خودش در اين جدايى و عزلت به كمال مىرسد يا احيانا محو و نابود مىشود؟ اينها مسائلى است كه در جدا شدن يك انسان از جامعه مطرح است، از طرف ديگر جدايى از جامعه مورد تأييد اسلام نيست بحث مفصل آن در خاتمه همين ركن از نظرتان خواهد گذشت.
بنابر اين بعد از بررسى مسائلى در جنبه فردى انسان، لازم است مسائلى در جنبه اجتماعى او بيان شود.
آنچه در اين ركن از كتاب مىخوانيد حقوقى است كه از جوانب مختلف اجتماع بر انسان لازم مىشود.
لذا اولين باب از اين ركن اختصاص به رسالة الحقوق امام چهارم عليه السّلام دارد كه حضرت در آن پنجاه و يك مورد از حقوق لازم را ذكر مىكنند».
|