[درك حق شب و روز مبعث‏]
و مهمترين مطلب، فهميدن حق اين شب و روز است. و اين مطلب از آنچه درباره نعمت وجود رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله و سلّم و نعمت بعثتش، در روز ولادت امير المؤمنين عليه السّلام گفتيم، فهميده مى‏شود زيرا كسى بالاتر از رسول خدا نيست. او سرور تمامى مخلوقات و شريفترين و نزديكترين آنها به خدا و محبوبترين آنها نزد خداست. اوست «نور اول»، «حجاب اقرب»، «عقل اول» و «اسم اعظم» و هيچ پيامبر و فرشته نزديكى به خدا، نمى‏توانند به اين صفات برسند و اوست رحمتى براى جهانيان. بنابراين باندازه شرف وجود او كه شريفترين موجودات است و باندازه خيرات مبعث شريفش، شرف اين روز و نور و خير و بركات آن بيشتر مى‏شود. و بهمين اندازه حق شكر آن براى امت و شيعيانش در نزد عقل بيشتر مى‏شود. اى عاقل فكر كن آيا آنچه را گفتيم قبول دارى؟ اگر قبول دارى بايد جديت كنى و احتياج به تشويق ندارى. زيرا خير خودبخود انسان را مجذوب مى‏كند و اگر قبول ندارى يا بايد از عقايد اهل اسلام خارج شده يا خود و قلبت را اصلاح كنى تا ايمان پيدا كنى ولى گمانم اين است كه كوتاهى اغلب
ترجمه‏المراقبات ص : 157
مسلمين در اين موارد به جهت قبول نداشتن و بى‏ايمانى نيست - پناه بر خدا - بلكه بخاطر غوطه‏ور شدن در زيباييهاى اين دنياى پست و فريب خوردن از آن است. آنقدر سرگرم رقابت براى بدست آوردن ماديات شده‏اند كه از اين امور غافلند و تا ديدار قبر از اين سرگرمى باز نمى‏ايستند. ياد دنيا دلهاى آنان را از ياد خدايشان و فهم مبدأ و معادشان باز داشته است.
خلاصه سالك بايد با تمام توان سعى كند اين روز آنچنانكه بايد بزرگ داشته شود و نعمت بعثت و نور و بركات و بزرگترين سعادتها و خيراتى كه پيامبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم آورده است را آنگونه كه بايد، بفهمد. خود را آزمايش نموده و مقدار خوشحالى خود را در اين روز بفهمد. و اگر ببيند خوشحالى او در جشن و سرور دنيايى بهمين اندازه يا بيشتر است، بايد پستى نفس و وارونگى قلب خود را اصلاح نموده و از صفات حيوانى و عالم طبيعت فاصله گرفته و خود را به عالم نور نزديك نمايد.