|
[مناجات با خداوند]
سرور ما اسوه اهل علم و عمل، طاووس اهل مراقبت و آموزگار آنان و مروج اين علم و عمل كننده به آن، در كتاب اقبال، اصول مراقبات اعمال را به بهترين شكل نوشته است كه در نوع خود بىنظير مىباشد. از اين كتاب بر مىآيد كه او در تأليف آن نيز چون ساير طاعات نيتى جز بدست آوردن رضايت الهى نداشته است. در آخر كتاب خود دعا و مناجاتى دارد كه در آن مىگويد: خدايا بخاطر دستور تو اين كار
ترجمهالمراقبات ص : 544
را انجام داده و در اين كار با يارى تو همه سعى خود را براى اخلاص در آن بكار گرفتم.
ولى كسى كه هيچ خيرى در وجودش نبوده و به تمام بديها آلوده است علم و عملى نداشته و معلوم نيست حتى در يك عبادت و باندازه يك نفس كشيدن هم اخلاص داشته باشد، چگونه با پروردگار خود مناجات نموده و كتابش را به آفريدگار و مالك خود عرضه نمايد. آيا با روى سياه و گناهآلود يا با زبانى كه ذكر مالك مهربان خود را فراموش نموده است و چه بگويد اگر معلوم نباشد در نيت خود صادق و مخلص بوده يا خلاف آن ثابت شود آيا جرأت دروغ گفتن به پروردگارى كه از باطن او اطلاع دارد را خواهد داشت يا راست گفته و با جرأت مىگويد: مولاى من قصد من از انجام عمل كسى غير از تو بود. يا مىگويد: سرور من هم به قصد تو و هم به قصد بندگانت اين كار را انجام دادم. آيا نمىترسد كه به او بگويند: اى بنده پست چرا اين همه بر پروردگار كريم خود دلير بوده و در مقابل مولاى بردبار خود جرأت دارى. آيا از روى سياه و زبان دروغ خود خجالت نمىكشى كه با روى درخشان پروردگار راستگويت روبرو شوى آيا از خشم او نمىترسى كه شرك و كفرت را براى او به هديه مىبرى كسى كه به شرك تو هيچ نيازى ندارد. چه حالى خواهى داشت اگر بگويد:
«چرا بندگانم را در نظر داشتى ولى به من بىاعتنا بودى؟ آيا كسى كوچكتر از من پيدا نكردى؟ با چه خيالى به آنان توجه ولى به من
ترجمهالمراقبات ص : 545
بىاعتنايى كردى. آيا در من خيرى نمىديدى كه به آنان اميد بستى در حالى كه تمام خيرات بدست من است. آيا دلهاى آنان بدست من نبود آيا در طول زندگى و عمر خود لطف و كرم مرا نسبت به خود نديدى؟ چرا نعمتهايى را كه در اين مدت به تو ارزانى داشتم، در نظر نياوردى؟ آيا وجود، زندگى، روح، عقل، دل و تمام اعضاى بدن و تمام چيزهايى را كه در اختيار دارى از نعمتهاى من نيستند. آيا نمىدانى، بندگانم را كه بر من مقدم كردهاى نمىتوانند نفع و ضررى به تو برسانند. و حتى نفع و ضرر، زندگى و مرگ و برانگيختن خود آنها نيز دست خودشان نيست. آيا به تو عقل ندادم تا حق را از باطل و ايمان را از كفر تشخيص بدهى و سپس تو را به ايمان و علوم شرعى و نكتههاى ريز علم مراقبت راهنمايى نكردم تا شيوه رفتار بندگان را با من بدانى و آنگاه تو را موفق به نوشتن و نشر آنها ننمودم. آيا با ايجاد زمينهها و مقدمات نامحدود آن بر تو منتى ندارم. آيا اين همه منتهاى بزرگ و نعمتهاى فراوان و گرانقدر كافى نبود تا مرا بندگى نموده و فقط مرا خدا بدانى. و چرا با اين همه نعمتهايى كه در اختيار تو قرار دادم خود را در حضور من ندانسته رعايت آگاهى من نسبت به خود را ننموده و سفارشهاى مرا ناديده گرفتى؟ تا آنگاه كه دشمنت تو را از من و از سعادت و خير و رسيدن به كرامتهاى من جدا نمود. و تو را تا بدانجا پيش برد كه در كارهايت به رضايت بندگان و كنيزانم مىانديشيدى در حالى كه با شناختى كه به تو داده بودم مىفهميدى كه آنان وجودى از خود نداشته
ترجمهالمراقبات ص : 546
و زندگى، قدرت، و همه هستى و دارائيشان را من به آنان عنايت كردهام. و هر چه وجود دارد، همگى دارايى من و وجود موجودات به اراده من بستگى داشته و من قيم آنها هستم، تمام خيرات بدست من بوده و كسى جز من نمىتواند ضررى بزند يا نفعى برساند. آيا بعد از ايمان، كافر شده و بعد از يقين و كشف واقع، شك كردى».
آه آه افسوس چه رسواييى چه بايد بكنم؟ و چگونه اين سرزنش را جواب دهم؟ آيا در مقام چارهجويى برآيم؟ بهتر است از پروردگار بخواهم تا مرا به آنچه كه بيشتر مورد رضايت اوست راهنمايى نمايد. آنگاه بگويم: «بسم اللّه الرحمن الرحيمسرور من خداى من بندهاى بودم كه با عنايت خود مرا از نيستى، به وجود آورده و با بخششهاى خود بزرگ داشته و نعمتهاى فراوان را كه غير قابل شمارش هستند به من ارزانى داشتى. مولاى من تويى كه ما را از نعمتها و احسانهاى خود بهرهمند ساختى. بخشش نموده، و منت دارى. تويى كه نعمتهاى خود را كامل نموده، روزى داده و عطا نمودى. تويى كه بىنياز نموده و دارايى دادى. تويى كه پناه داده و كارها را اصلاح كردى. تويى كه راهنمايى نمودى و ما را از خطا بازداشتى.
تويى كه عيبها را پوشاندى. تويى كه آمرزيدى و گناهان را بخشيدى.
تويى كه تسلط و غلبه دادى. تويى كه عزيز ساختى. تويى كه يارى و مساعدت نمودى. تويى كه راهنمايى نموده و يارى دادى. تويى كه شفا و عافيت دادى. تويى كه بزرگ داشتى و هميشه منزه، پاك و
ترجمهالمراقبات ص : 547
بلند مرتبهاى.
و منم كه خطا كردم. منم كه غفلت نمودم. منم كه گناه كردم. منم كه نافرمانى نمودم. منم كه مخالفت كردم. منم كه نادانى نمودم. منم كه كور گشتم. منم كه اشتباه نمودم. منم كه بديها كردم. منم كه وعده دادم.
منم كه خلاف كردم. منم كه پيمان شكستم.
خداى من منم كه دستور دادى و سرپيچيدم، نهى كردى و انجام دادم. و اكنون عذرى ندارم كه معذرت خواسته و توانى ندارم كه كارى انجام دهم. مولاى من چگونه با تو روبرو شوم با روى سياه گناهكارم يا با گوش گناهكارم يا با زبانم كه از فرمان تو سرپيچيده يا با دست بدكارم يا با پايم كه با آن از دايره دستورات خارج شدم آيا تمام اينها نعمتهاى تو نيست و من با تمام اينها از تو سرپيچى ننمودم واى بر من كه اگر زمين گناهان مرا مىدانست، مرا در خود فرو برده و مىبلعيد. واى بر من كه اگر كوهها گناهان مرا مىدانستند بر من فرو مىريختند. واى بر من كه اگر درياها مىدانستند مرا غرق مىكردند.
واى بر من اگر مجازاتم فقط در آخرت باشد واى بر من و بدا بحال من اگر در روز قيامت دستانم با زنجير به گردنم بسته شود. واى بر من و واى بر تيره روزيم اگر آتش بدنم را بسوزاند چه بدبختى و سيه روزيى اگر در مقابل مردم كمرم بشكند واى واى اگر روز قيامت روسياه شوم واى بر من و واى اگر بخواهند اعمال بدم را حساب كرده و در مقابل آن مجازاتم نمايند و من مجبور به تحمل رنج عذاب اعمال
ترجمهالمراقبات ص : 548
باشم واى واى كاش آنچه از آن مىترسم بسرم مىآمد ولى مورد خشم خداوند قرار نمىگرفتم. واى بر من كه بخاطر گناهان بزرگم در روز ديدار با خدا رسوا هستم. واى از اين بىحيايى ولى چه خداى مهربانى آنگونه عيوبم را مىپوشاند كه گويا هنگامى كه من سرپيچيش مىكنم او از من خجالت مىكشد. و بگونهاى خوبيهايم را آشكار و بديهايم را پنهان مىكند كه گويا هميشه در فرمانبردارى او بودهام. با به خشم آوردن او بندگانش را راضى كردم ولى او مرا به آنان واگذار ننموده و با رحمت گسترده خود امورم را اصلاح نمود. گناه كردم ولى او آنها را پوشانده، و بر كسانى كه باين جهت مرا سرزنش نمودند خشم گرفت. گناهانم را از ديده پدر و مادرم دور داشت تا مرا طرد نكنند و از ديده خويشان و برادران دور داشت تا مرا ملامت نكنند و از ديده مأمورين دولت دور داشت تا مرا مجازات نكنند. و اگر آنها از اين جرايم آگاه مىشدند، با من چه مىكردند مولاى من، پروردگار من اگر مىدانستم كه بعد از مرگ مرا زنده نمىكنى، بخاطر شرم از روبرو شدن با تو و فرار از رسوايى روز قيامت در جمع نيكان، خود را مىكشتم.
اى سرور و مولاى من اگر تحمل انتقام و عذاب تو را داشتم هيچگاه نمىخواستم مرا عفو نمايى. باندازهاى از خود خشمگين هستم كه به عذاب تو رضايت مىدادم كه چرا از فرمان تو سرپيچيدم، حضور تو را ناديده گرفتم تو به من روى آوردى ولى من به تو پشت
ترجمهالمراقبات ص : 549
كردم.
مولاى من آنقدر درباره حالات خود انديشيدم كه دچار تحير شده، عقلم فرو مانده و راهى براى اصلاح خود نيافتم. خواستم مخلص باشم ولى خواستههاى نفسانى بر من غلبه كرده و دشمنم مرا فريفت، تا جايى كه هرگاه اراده نزديك شدن به رضايت تو را داشتم او مرا از رضايت تو دور كرد. چارهاى جز اين ندارم مگر اين كه تو مرا از خطاها نگهدارى. و به اين نتيجه رسيدهام كه جز با يارى تو نمىتوانم از گناهى چشم پوشيده يا از تو فرمانبردارى نمايم. بهمين جهت محتاج رحمت تو بوده و اكنون خوار، بيمار و با اعتراف به گناهان و زشتيها و بدى و پستى خود در مقابل تو ايستادهام. و يقين دارم كه كسى جز تو نمىتواند مرا از مهلكهاى كه خود را در آن انداختهام نجات داده و براى رسيدن به كرامتت كسى را جز تو نمىيابم.
امروز رسواى اعمال زشت خود بوده و خوار هستم. سزاوار عذاب دردناك و مجازات شديد تو بوده و حتى سزاوارم كه مرا از خود رانده و دور نمايى، مگر اينكه باز هم عنايت و رحمت تو شامل حال من شده و به گذشت زياد تو دست يابم، ناپاكى خطاها را از من زدوده و با گذشت خود مرا از پليدى گناهان پاك و با كرامت خود گناهان مرا بچند برابر نيكى تبديل، و با فضل خود مرا به درجات بلندى برسانى. و اگر فضل تو بگويد من سزاوار فضل نيستم و تو نيز اين سزاوارى را به من عنايت نفرمايى چگونه اين سزاوارى را بدست آورم گرچه گناه روى مرا نزد
ترجمهالمراقبات ص : 550
تو سياه و مانع رسيدن رحمتت به من شده است ولى با روى درخشنده اوليايت به تو روى نموده و به آنان متوسل مىشوم، تا مرا بخاطر پستى و گناهم مجازات نكرده و اميد مرا از بخشش و كرم خود قطع ننمايى. و بخاطر محمد و على و آل پاك آنان - درود بر تمامى آنان باد - مرا بپذيرى. همانگونه كه بخاطر موسى و هارون ساحران فرعون را پذيرفتى. زيرا تو آنان را وسيلههاى جلب رحمت خود قرار دادى.
پس مرا بخاطر آنان و عمل آلودهام را بخاطر پاكى عمل آنان و گناهم را بخاطر فرمانبردارى آنان، و بيحالى مرا بخاطر جديت آنان بپذير و بد اخلاقى مرا بخاطر خوش اخلاقى آنان و غفلت مرا بخاطر ذكر آنان و پستى مرا بخاطر بزرگوارى آنان قبول فرما. مرا به آنان ملحق نموده و از شيعيان نزديك و دوستان قديمى آنان گردان، همانگونه كه با شناخت و ولايت آنان بر من منت گذاشتى.
بخاطر فضل ديرين خود كه ولايت آنان را به من عنايت نموده و مرا منسوب به آنان نمودى ولايت آنان را همچنان برايم نگهداشته و روز قيامت مرا در ميان آنان و در حالى كه از آنان هستم برانگيز و مرا همسايه آنان بگردان. اين كتاب را با قبول نيكوى خود از من پذيرفته و در روز قيامت آن را در دست راست من و سكونت هميشگى در بهشت را در دست چپم قرار ده. زيرا اگر چه نيتم را در آن خالص نكردم ولى با دست بندگان مخلصت آن را به پيشگاه مقدس و درگاه بزرگواريت عرضه داشتهام. پس عمل تقلبيم را بخاطر خلوص آنان بپذير.
ترجمهالمراقبات ص : 551
سرورم اگر ذرهاى اخلاص براى من نوشتهاى، اين مقدار كم را افزون نموده و بدين وسيله ناخالصيهاى هواى نفس را در اعمالم از بين ببر كه شريف، معمولا چنين مىكند، بخصوص كه اين اعمال با دست بهترين مردم، گراميترين آفريدگان و محبوبترين دوستانت - درود تو بر آنان باد - به پيشگاهت عرضه شده است. زيرا روشنايى آنان تاريكى مرا از بين برده و حكمت تو اقتضا مىكند كه شخص بدكار را بخاطر فرد نيكوكار، و عصيانگرى را بخاطر فرمانبردارى و ناخالصى را بخاطر خالصى بپذيرى پس كتابم را از من پذيرفته و درخواست واسطه شدن آنان براى پذيرش مرا از من قبول نموده و پس از قبول، در عوض اين كتاب، رضايت خود را قبل از ديدارت نصيبم ساز. آنگاه ديدارت را. ديدارت را. ديدارت را.
خداى من مولاى من رضاى تو پاكتر از اين است كه علتى داشته باشد تا من علت آن باشم. و تو بىنياز از من و كتابم مىباشى. كتابم را براى برادران مؤمنم سودمند نموده و آن را از اسباب آمرزش و وسيلههاى رضا و علت توفيق من و برادران و خواهران مؤمنم گردانيده و آن را در رديف كتابهايى كه دوستانت فقط بخاطر رضاى تو نوشتهاند، قرار ده، زيرا هيچكدام از اين خواستهها براى تو بزرگ نبوده و عطاهاى تو از دارائيت نمىكاهد.
مولاى من خداى من سرور من از ترس مجازات و بزرگيت نمىتوانم اين كتاب را جزو كارهاى نيكم به حساب آورم. بهمين
ترجمهالمراقبات ص : 552
جهت آن را از گناهانم بحساب مىآورم. ولى از گذشت فراوان تو دور نمىدانم كه آن را تبديل به نيكيها نموده و در روز قيامت آن را بدست راستم دهى تا شاد شده و آن را بوسيده، به سينهام چسبانيده، با آن مأنوس شده و بگويم: خداوند اين را قبول نموده است.
خداى را سپاس كه با فضل و گذشت زياد خود به ما اميد بخشيد. و اگر چنين نبود از نااميدى و ترس از مجازات نابود مىشديم.
ستايش مخصوص خدايى است كه پروردگار جهانيان مىباشد.
درود و سلام خداوند بر محمد و آل پاك او باد.
خداوندا ظاهر ما را با رحمت خود، باطن ما را با شناخت خود، دلهاى ما را با محبت خود، روحهاى ما را با مشاهده خود و پنهان ما را با اتصال به خود روشن فرما. بر محمد و آل او درود فرستاده و بخاطر آنان آمرزش بىعذاب، بهشت بىحساب، گذشت بىسرزنش و ديدار بىمانعى را نصيب ما فرما.
پايان
|