[گروههاى مختلف در برابر عيد]
مردم در رابطه با عيد به چند دسته تقسيم مى‏شوند:
[1 -] عده‏اى روزه را تكليفى بيش ندانسته و فقط با خوددارى از خوردن و نوشيدن و زنان، خود را به ناراحتى مى‏اندازند. امّا اعضاى بدن خود را از گناهان حفظ نكرده و با دروغ و غيبت روزه خود را نقض كرده و با تهمت، افترا، فحاشى به خدمتكار و آزار او روزه خود را از بين مى‏برند. و در عين حال با كمال اطمينان خود را از فرمانبرداران مى‏پندارند. و گمان مى‏كنند كه بر پروردگار جهانيان منتى دارند. ولى نمى‏دانند كه با گناهان و نادانيشان نزد عاقلان رسوا شده و روزه آنان مورد قبول خداى خدايان قرار نمى‏گيرد. چنين كسانى اگر در عيد به عنايت خداى متعال خوش گمان بوده و در مكان نماز گزاردن خود از
ترجمه‏المراقبات ص : 335
پروردگارشان آمرزش بخواهند، شايد خداوند متعال هنگام اعطاى جوايز آنان را نيز مورد آمرزش خود قرار داده و با فضل خود بعضى از پاداشهاى خود را نصيب آنان نمايد.
[2 -] دسته‏اى نيز مى‏دانند كه اين خداست كه در تكاليف بر آنان منت داشته، و روزه‏اى كامل است كه همراه با بازداشتن اعضاى بدن باشد. از اين رو مواظب اعضاى بدن خود نيز هستند، اما گاهى خلافى از آنان سر زده و با بيم و اميد مرتكب گناهى مى‏گردند. با ناراحتى روزه گرفته و باندازه‏اى كه حال دارند مستحبات را بجا مى‏آورند. كارهاى خوب و بد را با هم مخلوط نموده و با ترس و خجالت، حيا و اميدوارى وارد عيد مى‏شوند. خداوند آمرزش، پاداش و تبديل گناهان به كارهاى نيك را به آنان وعده داده و با عطاياى خود پاداش عبادتهاى آنان را بطور كامل و بگونه‏اى كه بالاتر از آرزويشان باشد، به آنان عنايت مى‏كند.
[3 -] گروهى از روى عادت و با غفلت روزه گرفته و در ماه رمضان نيز مانند ساير ماه‏ها در غفلت بسر برده، مرتكب گناهان شده و از روى عادت نيز وارد عيد مى‏شوند. سرنوشت اين گروه، به خواست خداوند بستگى دارد. ممكن است عنايت خدا شامل حال آنان شده و فقط بخاطر فرا رسيدن عيد يا بجهت كرامت بعضى از اعمال نيكوكاران آنان را مورد آمرزش خود قرار دهد، يا بدى كردارشان آنان را از رحمت خداوند خارج نموده و به ورشكستگان ملحق شوند.
ترجمه‏المراقبات ص : 336
[4 -] دسته‏اى نداى خداوند را در اين ماه لبيك گفته و با تمام توان در مراقبت دستورات الهى تلاش كرده و براى بدست آوردن رضاى خداى متعال در پى بدست آوردن تمامى خيرات هستند و عبادات زيادى بجا مى‏آورند در حالى كه دلهاى آنان به سبب آگاهى خود به كوتاهى در شكرگزارى نعمت تشريف با اين ندا ترسان بوده، و قدر منت خداوند متعال بر آنان، بخاطر اجازه به نزديكى به او و خدمت و عبادت او را مى‏دانند. خداوند متعال هم خدمت آنان را قبول، از سعى آنان تشكر مى‏كند و با كرامتها و انواع عنايات خود آنان را پاداش مى‏دهد، با هدايتهاى بيشتر آنان را بزرگ داشته، با نور قرب خود آنان را مى‏پوشاند و آنان را به دوستان برگزيده‏اش ملحق مى‏نمايد.
[5 -] گروهى نيز نداى خداوند متعال، سختى گرسنگى و شب زنده‏دارى را براى آنان از بين برده، با اشتياق و شكرگزارى، حتى با شادمانى و مستى با آن روبرو شده، براى رفتن و مسابقه جديت بخرج داده، با روح و عقل خود بخوبى خطاب خداى خدايان را اجابت مى‏كنند، براى از بين بردن حجاب با بذل جان همت كرده و با قرب به او به مراد رسيده و به پروردگار بندگان متصل شده‏اند. پروردگارشان آنان را بخوبى پذيرفته، نزديك كرده و در پناه خود، در جايگاه صدق بهمراه دوستان و برگزيدگانش مى‏نشاند با جام لبريز خود آنان را سيراب كرده و به زيبايى، نور، شادمانى و سرورى مى‏رسند كه كسى توان تصور آن را نداشته، چشمى آن را نديده و كسى از آن چيزى نگفته
ترجمه‏المراقبات ص : 337
است.
روز عيد زمان آشكار شدن آثار اعمال ماه رمضان و اعطاى پاداش عبادتهاى آن مى‏باشد. بنابراين كسى كه بخوبى از خداوند متعال در شب عيد مراقبت نموده، كوتاهى‏هاى خود را در ماه رمضان، در شب فطر جبران نمايد و خود را براى عيد آماده كند و از بندگان صالح خدا شود، اميد است همانگونه كه خداى متعال آنان را در روز عيد قبول مى‏كند، او را نيز پذيرفته، و او را از الطاف خاص خودم محروم ننمايد، و بعد از اعتراف به كوتاهى در عبادت و جبران آن، خداوند او را مورد محاسبه دقيق قرار نداده و با او نيز مانند بندگان گراميش و شهدا و صديقين كه شايسته بخشش او هستند رفتار كند.