|
[يك عمل مجرّب كه در حال سالك مؤثر است]
در زمان تحصيل در نجف اشرف استاد بزرگى داشتم كه مرجع تربيتى طلاب با تقواى زمان خود بود، از او درباره اعمال بدنيى كه در حال سالك إلى اللّه مؤثر است و آن را تجربه كرده است، پرسيدم. او در پاسخ دو مطلب را بيان كرد: يكى اين بود كه در هر شب و روز يك سجده طولانى نموده و در سجده بگويد:لا إله إلا أنت سبحانك إنّي كنت من الظّالمين،هيچ خدايى جز تو نيست. تو منزهى. همانا من از ظالمين بودم.» و منظور او از اين ذكر اين باشد كه روح من در زندان طبيعت زندانى، و با غل و زنجيرهاى اخلاق رذيله، بسته شده است. و من با كردارم خود را با اين غل و زنجيرها بسته و در اين زندان محبوس نمودهام. و پروردگار خود را از اين كه با ستم، اين عمل را نسبت به من
ترجمهالمراقبات ص : 252
انجام داده باشد، منزه مىدانم. و من بودم كه به خود ستم كردم و خودم را در اين مهلكهها انداختم.
به اطرافيان خود سفارش مىكرد كه اين سجده را انجام دهند. و هر كسى كه به آن عمل مىكرد، تأثير آن را در حالات خود مىديد، بخصوص كسانى كه سجدهشان طولانيتر بود بعضى از آنها هزار بار اين ذكر را مىگفتند و بعضى كمتر و بعضى بيشتر، حتى شنيدم كه بعضى از آنها سه هزار بار مىگفتهاند. [20 -] در دست داشتن انگشترى عقيق يا فيروزه. خداوند متعال مىفرمايد: خجالت مىكشم دست بندهاى را كه انگشتر فيروزه در آن است رد كرده و حاجتش را بر نياورم. از امام صادق عليه السّلام روايت شده است: «هيچ كف دستى به سوى خداى متعال بلند نشده است كه نزد او محبوبتر باشد از كفى كه انگشتر عقيق در آن است».
بسيار كم اتفاق مىافتد كه انسان از گناهان دائمى پاك باشد، بنابراين سزاوار است طاعتهايى را انتخاب كند كه براى پوشاندن آن گناهان مناسب باشد. و انگشتر بدست كردن يكى از آن طاعتهاست. گرچه اينجا، جاى بيان اين مطلب نبود ولى به مناسبت آن را ذكر نموديم.
[21 -] صدقه دادن. همانگونه كه روايت شده است صدقه دادن قبل از دعا باعث اجابت آن مىگردد. و نيز روايت شده است: «رزق را با صدقه دادن فرود آوريد».
[22 -] اوقات خاص. و نيز سزاوار است اوقات مخصوصى را
ترجمهالمراقبات ص : 253
براى دعا و حاجات خود انتخاب كند. اوقات فراوانى از قبيل:
[الف -] شب و روز جمعه. از امام باقر عليه السّلام روايت شده است.
«خداوند متعال در هر شب جمعه از اول شب تا آخر آن، از بالاى عرش خود ندا مىدهد: و بنده مؤمنى نيست كه قبل از طلوع فجر از گناهان خود توبه كند، تا توبه او را قبول كنم آيا بنده مؤمنى نيست كه... - و امام عليه السّلام به همين ترتيب چند حاجت را بيان نمود تا آنجا كه فرمود: تا طلوع فجر به اين ندا ادامه مىدهد.
و روايت شده است: «خداوند برآورده نمودن حاجت بنده مؤمن را تا روز جمعه به تأخير مىاندازد».
از پيامبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم روايت شده است: «روز جمعه سرور و بزرگترين روزها نزد خداست، و از روز فطر و روز قربان نيز بزرگتر است. در اين دو روز وقتى هست كه كسى در آن چيزى از خداى متعال نمىخواهد، مگر اين كه آن را به او عنايت مىفرمايد، الا اين كه حرامى را بخواهد... ولى در روز جمعه دو وقت است يكى مابين فراغت خطيب از خطبه و منظم شدن صفوف مردم، و ديگرى پايان روز.» و در روايت ديگر آمده است: «زمانى كه نيمه خورشيد پنهان شود».
[ب -] وقت مخصوص ديگر، بين ظهر و عصر روز چهارشنبه است براى نفرين كردن كفّار.
[ج -] وقت نماز عشاء. روايت شده است: «اين وقت به هيچيك از امتهاى گذشته عطا نشده است.»
ترجمهالمراقبات ص : 254
[د -] يك ششم اول، از نيمه دوم شب. «عمر بن اذينه» از امام صادق عليه السّلام روايت كرده است كه آن حضرت عليه السّلام فرمودند: «همانا در شب ساعتى است كه بنده مؤمنى در آن نماز نخوانده و دعا نمىكند، مگر اين كه دعاى او مستجاب مىشود. مىگويد: گفتم: خدا ياريت كند، اين چه ساعتى از شب است؟ فرمود: هنگامى كه نيمى از شب گذشته، و يك ششم اول نيمه شب فرا رسيد.» و از امير المؤمنين عليه السّلام روايت شده است كه فرمودند: حضرت داود در اين ساعت آماده جنگ شد. و فرمود: كسى كه در اين ساعت دعا كند دعايش پذيرفته مىشود مگر فلانى.
[ه -] آخر شب تا طلوع فجر. گفتهاند مراد از آخر شب، يك سوم آخر شب است. روايت شده است كه رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله و سلّم فرمودند:
«وقتى آخر شب فرا رسيد، خداى متعال مىفرمايد: دعا كنندهاى هست تا او را اجابت كنم؟ كسى خواستهاى دارد تا خواستهاش را بدهم؟ كسى آمرزش مىخواهد تا او را بيامرزم؟ توبه كنندهاى هست تا توبه او را قبول كنم؟ در روايت ديگر است: «اگر تا طلوع فجر بخوابد شيطان در گوشهايش ادرار مىكند. پس پند گيريد، عاقلان» سيد بزرگ «ابن طاووس قدّس سرّه» - همان كسى كه استادم قدّس سرّه مىگفت:
غير از معصومين عليهم السّلام كسى در علم مراقبت مانند او نيامده است در اينجا جوابى تهيه ديده است تا مراقبين در جواب اين منادى بگويند و تا جايى كه مىدانيم اولين كسى است كه اين عمل را انجام و اين سنت را
ترجمهالمراقبات ص : 255
رواج داد، همانگونه كه روز بلوغ خود را جشن گرفت. عقيده داشت خداوند متعال در اين روز لباس با ارزش تكليف را به او پوشانيده و شرافتى نصيب او نموده است. بهمين جهت نيز اين روز را روز بزرگى مىدانست و اين عمل نيز مراقبت ارزشمند و بزرگى است كه در هيچكدام از علماى مجاهد ما سابقه ندارد. جوابى كه براى اين منادى تهيه نموده است در كتاب «عدّة الداعى» آمده است.
[و -] بين طلوعين. و گمان مىكنم اين وقت مخصوص به دعاى رزق باشد.
[ز -] سه شب قدر در ماه رمضان كه برترين آن شب بيست و سوم است و شبهاى احياء كه عبارتند از شب اول رجب و شب نيمه شعبان، و شب عيد فطر و قربان و روز عرفه و روز فطر و قربان.
[ح -] هنگام وزيدن بادها، باريدن باران، از بين رفتن سايهها و ريختن اولين قطره خون مقتول مؤمن. زيرا درهاى آسمان در چنين اوقاتى باز مىشود.
[ط -] هنگام اذان ظهر و از طلوع فجر تا طلوع خورشيد. در روايت آمده است: «هنگام اذان ظهر، درهاى آسمان و بهشت باز شده و حوائج بزرگ روا مىگردد. گفتم به چه مقدار؟ فرمود: بمقدارى كه مرد بتواند، سر فرصت، چهار ركعت نماز بخواند و نيز از طلوع فجر تا طلوع خورشيد.
[ى -] بعد از نمازهاى واجب. از امير المؤمنين عليه السّلام روايت شده
ترجمهالمراقبات ص : 256
است كه: رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله و سلّم فرمودند: «كسى كه نماز واجبى بجا آورد، در پى آن دعاى مستجابى خواهد داشت».
ابن فحّام مىگويد: امير المؤمنين عليه السّلام را در خواب ديدم و از او درباره اين روايت پرسيدم. حضرت فرمودند: «اين روايت صحيح است. هنگامى كه نماز واجب را بجا آوردى، در سجده بگو:اللّهمّ انّي اسئلك بحقّ من رواه و بحقّ من روى عنه صلّ على جماعتهم و افعل بي كذا و كذا،
خدايا از تو مىخواهم بحق كسى كه اين حديث را روايت كرده و بحق كسى كه از او روايت شده، بر تمامى آنان صلوات فرستاده و برايم چنين و چنان كنى».
از امام صادق عليه السّلام روايت شده است: «خداوند متعال نمازها را در عزيزترين اوقات نزد خود بر شما واجب نموده است. بنابراين حوائج خود را پس از نمازهايتان درخواست نماييد».
اين روايت دلالت بر اين مىكند كه محبوبترين اوقات به اجابت نزديكتر است.
[ك -] بعد از نماز وتر و بعد از نماز فجر و بعد از نماز ظهر و بعد از نماز مغرب. روايت شده است: «بعد از نماز مغرب سجده مىكند و در سجده دعا مىكند.» و روايت شده است: «بعد از نماز وتر سجده كرده و براى چهل مؤمن دعا مىكند».
و دعا در بيشتر اعمال مستحبى در روزها و شبهاى شريف وارد شده است، بخصوص نمازهاى مستحب.
ترجمهالمراقبات ص : 257
[23 -] مكانهاى خاص. انتخاب مكانهاى شريف نيز، به اجابت نزديكتر است، مانند «رأس الحسين عليه السّلام» و مكانى كه زير گنبد آن قرار دارد، چنانچه روايت شده است كه دعا در آن مستجاب مىگردد. و نيز ساير زمانها يا مكانهاى شريف. زيرا گرچه روايت مخصوصى در مورد آنها نداريم ولى قطعا دعا در آنها به اجابت نزديكتر است.
از امام رضا عليه السّلام روايت شده است كه فرمودند: «كسى در اين كوهها نايستاده است - در حالى كه به مواقف شريف مكه و نواحى آن اشاره مىنمودند - مگر اين كه دعاى او مستجاب شده است. ولى دعاى مؤمن در آخرتش، مستجاب مىگردد، و دعاى كافر در دنيايش. اختصاص عرفات به دعا و روز عرفه نيز معروف است.
[24 -] حالات عالى مانند رقت قلب.
[25 -] طهارت، نماز و روزه.
همين مقدار براى اشاره به شرايط دعا كه هدف ما بود، كافى است.
|