ترجمه‏المراقبات ص : 235
[پرسش و پاسخ‏]
در اينجا اين سؤال پيش مى‏آيد كه اگر عطاياى خداوند اين گونه است، پس دعا چه فايده‏اى دارد؟ و معناى اجابت چيست؟ بايد گفت:
فايده دعا اصلاح حكم و حكمت الهى است. زيرا گاهى حالات و اعمال بنده بگونه‏اى است كه حكمت الهى اقتضا مى‏كند او را از خير خاص محروم نمايد، ولى وقتى دعا با آن اعمال و حالات همراه شود، حكمت الهى اقتضا مى‏كند او را از آن خير محروم ننمايد. از طرف ديگر، دعا فوايد زياد ديگرى غير از اجابت دارد. [5 -] اميدوارى به خدا و قطع اميد از ديگران. خداوند مى‏فرمايد:
«و با اميد و آرزو و ترس او را بخوانيد.»«» و در «كافى» و ساير كتابهاى معتبر نيز از امام صادق عليه السّلام و او از پدرانش عليهم السّلام و آنها از پيامبر اكرم صلّى اللّه عليه و آله و سلّم روايت كرده‏اند كه خداوند متعال به يكى از پيامبرانش وحى كرد:
«قسم به عزت و جلال و مجد و ارتفاع من بر عرشم، بلاشك اميد هر كسى را كه به غير من اميدوار شود حتما قطع مى‏كنم، و بدون ترديد و حتما لباس خوارى در ميان مردم به او مى‏پوشانم، و يقينا و بطور قطع او را از قرب خود كنار مى‏زنم، و بى‏ترديد و بلاشك او را از پيوستن به خودم دور مى‏كنم. در حالى كه سختيها در دست من است اميد او در
ترجمه‏المراقبات ص : 236
سختيها به ديگران و به ديگران اميدوار است و در ديگران را مى‏كوبد در حالى كه كليد درها در دست من بوده و درها هم بسته است، و درب من براى كسى كه مرا بخواند باز است. كيست كه در حوادث ناگوار به امن اميد بسته و من اميد او را براى بر طرف شدن ناگواريش قطع كرده باشم كيست كه براى كار مورد علاقه‏اش به من اميدوار شده و من اميد او را از خود قطع نموده باشم تمام آرزوهاى بندگان نزد من محفوظ است. ولى آنها به حفظ من راضى نشدند، آسمان‏هاى خود را پر از كسانى نمودم كه از تسبيح من خسته نمى‏شوند و به آنان دستور دادم درها را بين من و بندگانم نبنديد ولى بندگانم به سخن من اعتماد نكردند.
آيا نمى‏داند اگر حادثه‏اى از حوادث ناگوار من به او برسد كسى جز من نمى‏تواند آن را برطرف كند آيا من كه قبل از درخواست عطا مى‏كنم، فكر مى‏كند اگر از من درخواست شود خواسته او را نمى‏دهم آيا من بخيلم كه بنده‏ام مرا بخيل مى‏داند آيا جود و كرم، مال من نيست آيا عفو و رحمت بدست من نيست آيا محل آرزوها نيستم چه كسى غير من آرزوها را قطع مى‏كند آيا اميدواران نمى‏ترسند كه به غير من اميدوار مى‏شوند اگر اهل آسمان‏ها و زمينهايم همگى آرزو كنند و به هر كدام از آنان باندازه تمام آنچه همگى آرزو كرده‏اند، بدهم باندازه جزء ذره‏اى از داراييم كم نمى‏شود. و چگونه مالى كه من سرپرست اويم كم مى‏شود
ترجمه‏المراقبات ص : 237
چه بيچاره‏اند كسانى كه از رحمتم مأيوس هستند. چه بدبختند كسانى كه از دستوراتم سرپيچى كرده و من را در نظر ندارند».
و در حديث قدسى آمده است: «من نزد گمان بنده مؤمنم هستم.
پس نبايد جز خير به من گمان داشته باشد».
رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله و سلّم فرمودند: «در حالى به درگاه خداوند دعا كنيد كه يقين به اجابت او داريد».
از امام صادق روايت شده كه فرمودند: «وقتى كه دعا كردى، گمان كن كه حاجت تو دم در است.» و در روايت ديگرى چنين آمده است:
«دلت را متوجه كن و گمان كن حاجت تو دم در است».
نيز روايت شده است: «فرعون در حال غرق شدن از موسى كمك خواست ولى او را يارى نكرد، خداوند به موسى وحى كرد علت اين كه فرعون را يارى نكردى، اين بود كه تو او را نيافريده‏اى و اگر از من يارى مى‏خواست ياريش مى‏نمودم». داستان قارون و سرزنش خداوند، حضرت موسى را، بخاطر يارى نكردن او نيز معروف است.