|
پانزدهم، خلوت:
و آن بر دو قسم است: خلوت عامّ و خلوت خاصّ.
خلوت عامّ و آن را عزلت نيز گويند و آن عبارت است از كناره گيرى از غير اهل الله از مردمان سيّما از (نسوان و) طفلان و عوام و ارباب عقول ضعيفه و اهل عصيان و طالبين دنيا، مگر به قدر حاجت و ضرورت، و مصاحبت و مجالست با اهل طاعت منافى اين خلوت نيست و مكان خاصّ در آن شرط نه.
و آنچه در اخبار معصومين وارد است مراد اين قسم است چنانچه أبو عبد اللّه عليه السّلام مىفرمايد:صاحب العزلة متحصّن بحصن الله متحرّس بحراسته. فيا طوبى لمن تفرّد به سرّا و علانية. [124]
__________________________________________________
و اصل اين حديث در «مصباح الشريعة» باب چهل و يكم است كه به همين عبارت با مختصر تغييرى در لفظ آورده است و إسناد به حضرت صادق عليه السّلام داده است.
[124] - اين چند فقره درباره عزلت متّخذ از روايت مفصّلى است كه در «مصباح الشّريعة» ص 18 و «بحار الانوار» ج 15 جزو دوم ص 51 از «مصباح الشّريعة» با اسناد خود از ابن معروف، از حضرت صادق عليه السّلام روايت كرده است،قال الصادق عليه السّلام:صاحب العزلة متحصّن بحصن الله تعالى، و متحرّس بحراسته، فيا طوبى لمن تفرّد به سرّا و علانية. و هو يحتاج إلى عشرة خصال: علم الحقّ و الباطل، و تجنّب الفقر، و اختيار الشدّة، و الزّهد، و اغتنام الخلوة، و النّظر فى العواقب، و رؤية التّقصير في العبادة مع بذل المجهود، و ترك العجب، و كثرة الذّكر بلا غفلة، - فانّ الغفلة مصطاد الشّيطان و رأس كلّ بليّة و سبب كلّ حجاب، - و خلوة البيت عمّا لا يحتاج إليه في الوقت. قال عيسى بن مريم -
تحفةالملوكفىالسيروالسلوك ص : 161
و فرمود:فرّ من النّاس فرارك من الأسد و الأفعى، فانّهم كانوا دواء فصاروا داء...
و فرمود:ما من نبىّ و لا وصىّ إلا و اختار العزلة فى زمانه إمّا في ابتدائه او انتهائه.
و فرمود:كفّوا السنتكم و الزموا بيوتكم. [125]
و قضيه غار حراء بر اين مطلب دالّ است. و كريمه:وَ ذَرِ الَّذينَ اتَّخَذُوا دينَهُمْ لَعِبا وَ لَهْوا وَ غَرَّتْهُمُ الْحَيوةُ الدُّنْيا 6: 70(سوره انعام، آيه 70) بدان ناطق است و اين خلوت در همه حال راجح است.
و امّا خلوت خاصّ، پس اگر چه در جميع عبادات و اذكار خالى از فضلى نيست و لكن در طائفهاى از اذكار كلاميّه بلكه در جميع آنها در نزد مشايخ طريقت شرط است. و مراد اهل او راد از خلوت اين قسم است. و شرط است در آن وحدت و دورى از محلّ ازدحام و غوغا و استماع صوت مشوّش حال و حلّيّت مكان و طهارت
__________________________________________________
عليه السّلام: اخزن لسانك لعمارة قلبك، و ليسعك بيتك و فرّ من الرّياء و فضول معاشك [و در نسخه «مصباح الشّريعة»: و استحى من ربّك] و ابك على خطيئتك، و فرّ من النّاس فرارك من الاسد و الافعى، فإنّهم كانوا دواء فصاروا اليوم داء، ثمّ الق الله متى شئت. قال ربيع بن خثيم: ان استطعت ان تكون [اليوم] فى موضع لا تعرف و لا تعرف فافعل. و في العزلة صيانة الجوارح و فراغ القلب، و سلامة العيش، و كسر سلاح الشّيطان، و المجانبة به من كلّ سوء، و راحة الوقت، و ما من نبىّ و لا وصىّ الا و اختار العزلة في زمانه، امّا في ابتدائه و امّا في انتهائه.
[125] - حديثكفّوا السنتكم
را در «اصول كافى» ج 2 ص 225 و در «بحار الانوار» ج 15 جزء چهارم كه كتاب عشرت است در ص 140 با اسناد خود از كافى. و در «وسائل الشّيعة» ج 2 كتاب «الامر بالمعروف» در باب تحريم إذاعة الحقّ ص 507 از احمد بن محمّد بن خالد برقى روايت كرده است.
تحفةالملوكفىالسيروالسلوك ص : 162
آن - حتّى السقف و الجدران - و بايد گنجايش آن به قدر ذاكر و عبادت او باشد و بس. وقول عيسىو ليسعك بيتك [126]
اشاره به آن است.
و بهتر آن است كه يك در داشته باشد و روزن و فرجه نداشته باشد. و ذاكر را مندوب است كه چون داخل آنجا شود بگويد:
رَبِّ أدْخِلْنى مُدْخَلَ صِدْقٍ وَ أخْرِجْنى مُخْرَجَ صِدْقٍ وَ اجْعَلْ لي مِنْ لَدُنْكَ سُلْطانا نَصيرا. 17: 80[127] پس بگويد:
بسم الله و بالله و صلّى الله على محمّد و آله.
و دو ركعت نماز كند و بعد از حمد در ركعت اولى اين آيه را بخواند:
وَ مَنْ يَعْمَلْ سُوءا أوْ يَظْلِمْ نَفْسَهُ ثُمَّ يَسْتَغْفِرِ اللهَ يَجِدِ اللهَ غَفُورا رَحيما 4: 110.[128] و در ركعت دوّم:
رَبَّنا عَلَيْكَ تَوَكَّلْنا وَ إلَيْكَ أنَبْنا وَ إلَيْكَ الْمصيرُ 60: 4.[129] و بايد در اينجا از براى ذكر بر روى زمين نشيند يا چيزى كه
__________________________________________________
[126] - اين قول حضرت عيسى عليه السّلام ضمن روايتى است از حضرت صادق عليه السّلام و ما آن را در حاشيه قبل از كتاب «مصباح الشريعة» و «بحار الانوار» از «مصباح الشريعة» نقل كرديم.
[127] - سوره اسراء آيه 80.
[128] - سوره نساء آيه 110.
[129] - سوره ممتحنه آيه 4.
تحفةالملوكفىالسيروالسلوك ص : 163
از زمين برويد چون بوريا و حصير. و در وقت نشستن مواجه قبله نشيند به دو زانو يا متورّكا يا مربّعا. و اهتمام در تعطير آنجا نمايد سيّما بخورات لائقه.
|