|
آدابالصلاة ص : 377
فصل سوم در تعقيب است
و آن يكى از مستحبّات مؤكّده است و ترك آن نيز مكروه است و در نماز صبح و عصر تأكيدش بيشتر است. و تعقيبات مأثوره بسيار است، از آن جمله تكبيرات ثلاثه اختتاميّه است.
و مشايخ عظام مواظبت دارند كه مثل تكبيرات افتتاحيّه، در هر تكبيرى دست را تا حذاى گوش بلند كنند و باطن كف را به حذاى قبله مبسوط كنند. و اثبات آن مشكل است، گرچه ممكن است از بعضى روايات استفاده سه مرتبه رفع يد را نمود. و شايد دست را بلند نمودن و سه مرتبه تكبير گفتن و بعد دعاىلا اله الا اللّهوحده وحده...«»
الخ را خواندن كفايت كند. و اگر رفع يد به آن طور كه مشايخ مواظبند مستحب باشد، تمكين همان اسرار است كه مذكور گرديد. و شايد اشاره به طرد صلوة و عبادات خود باشد كه مبادا عجب و خودبينى در قلب راه يابد.
و تكبيرات ثلاثه شايد اشاره باشد به تكبير از توحيدات ثلاثه كه مقوّم روح تمام صلوة است. پس ادب قلبى اين تكبيرات آن است كه در هر رفع يدى طرد توحيدى از توحيدات ثلاثه را كند، و تكبير و تنزيه حق جل و علا را از توصيفات و توحيدات خود كند و عجز و ذلت و قصور و تقصير خويش را در محضر مقدّس حق جل و علا عرضه دارد. و ما در رساله سرّ الصلوة اسرار روحيّه اين تكبيرات و رفع يد را به طور لطيفى، كه مذكور در آن رساله است، ذكر نموديم. و آن از الطاف حق تعالى است به اين مسكين. و له الشّكر و الحمد.
و از جمله تعقيبات شريفه، تسبيحات صدّيقه طاهره سلام اللّه عليها
آدابالصلاة ص : 378
است كه رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله به آن معظّمه تعليم فرمود. و آن افضل تعقيبات است. در حديث است كه اگر چيزى افضل از آن بود، رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله آن را به فاطمه عليها السّلام عطا مىفرمود.«» و از حضرت صادق مروى است كه اين تسبيحات در هر روز در تعقيب هر نمازى پيش من محبوبتر است از هزار ركعت نماز در هر روز.«» و معروف پيش اصحاب در ترتيب آن آن است كه «تكبير» سى و چهار مرتبه، و «تحميد» سى و سه مرتبه، و «تسبيح» سى و سه مرتبه، به همين ترتيب. و بعيد نيست كه اين افضل باشد نه متعيّن، بلكه در تقديم و تأخير «تحميد» و «تسبيح» انسان مخيّر باشد، بلكه شايد در تأخير «تكبير» و تقديم «تسبيح» نيز مخيّر باشد، ولى افضل و احوط همان ترتيب مشهور است.
و آداب قلبيّه آن آن است كه در «تسبيحات اربعه» مذكور شد. و زايد بر آن، آن كه چون اين اذكار شريفه بعد از نماز وارد شده است، و تسبيح آن، تكبير و تنزيه از قيام به حق عبوديّت است، و نيز تنزيه و تكبير از لياقت عبادت است براى محضر مقدّس او، و نيز تنزيه و تكبير از معرفت است كه غايت عبادت است، پس عبد سالك بايد در تعقيب نماز قدرى تفكّر كند در نقص خود و عبادت خويش و غفلتهاى در حال حضور، كه خود گناهى است در مذهب عشق و محبّت، و حرمان خود را از حظوظ حضور و محضر مقدّس حق جلّ جلاله به نظر آورد، و در تعقيبات، كه خود فتح باب ديگرى است از رحمت حق تبارك و تعالى، به اندازه ميسور جبران كند، و اين اذكار شريفه را به قلب برساند و دل را به آنها زنده كند، شايد خاتمهاش به حسن و سعادت مختوم شود. و در «تحميد» تسبيحات صدّيقه عليها الصلوة و السلام اثبات اين محمدت را كه قيام به عبوديّت است نيز براى هويّت الهيّه كند، و از توفيق و
آدابالصلاة ص : 379
تأييد و حول و قوّه آن ذات مقدّس بداند و بشمارد. و حقايق اين امور را به سرّ قلب برساند و سرّ اين لطايف را به ذائقه دل بچشاند تا قلب به ذكر حق زنده شود و دل حياة جاويد به حق پيدا كند.
و چون صبح افتتاح اشتغال به كثرات و ورود در دنيا است و با مخاطره اشتغال به خلق و غفلت از حق انسان مواجه است، خوب است انسان سالك بيدار در اين موقع باريك براى ورود در اين ظلمتكده تاريك به حق تعالى متوسّل شود و به حضرتش منقطع گردد. و چون خود را در آن محضر شريف آبرومند نمىبيند، به اولياء امر و خفراى زمان و شفعاء انس و جان، يعنى رسول ختمى صلّى اللّه عليه و آله و سلم و ائمّه معصومين عليهم السلام، متوسّل گردد و آن ذوات شريفه را شفيع و واسطه قرار دهد. و چون براى هر روزى خفير و مجيرى است، پس روز شنبه به وجود مبارك رسول خدا صلى اللّه عليه و آله، و روز يكشنبه به حضرت امير المؤمنين عليه السلام، و روز دوشنبه به امامان همامان سبطان عليهما السّلام، و روز سه شنبه به حضرات سجّاد و باقر و صادق عليهم السلام، و روز چهار شنبه به حضرات كاظم و رضا و تقى و نقى عليهم السلام، و روز پنجشنبه به حضرت عسكرى عليه السلام، و روز جمعه به ولىّ امر عجّل اللّه فرجه الشّريف، متعلّق است،«» مناسب آن است كه در تعقيب نماز صبح براى ورود در اين بحر مهلك ظلمانى و دامگاه مهيب شيطانى، متوسّل به خفراى آن روز شود، و با شفاعت آنها، كه مقرّبان بارگاه قدس و محرمان سرا پرده انسند، از حق تعالى رفع شرّ شيطان و نفس امّاره بالسّوء را طلب كند، و در اتمام و قبول عبادات ناقصه و مناسك غير لايقه، آن بزرگان را واسطه قرار دهد. البته حق تعالى شانه چنانچه محمّد صلّى اللّه عليه و آله و دودمان او را وسايط هدايت و راه نماهاى ما مقرّر فرموده و به بركات آنها امّت را از ضلالت و جهل نجات مرحمت فرموده، به وسيله و شفاعت آنها قصور ما را ترميم و نقص ما را تتميم فرمايد و اطاعات و عبادات
آدابالصلاة ص : 380
ناقابل ما را قبول مىفرمايد. انّه ولىّ الفضل و الانعام. و تعقيبات مأثوره در كتب أدعيه مذكور، و هر كس مناسب با حال خود انتخابى كند و اين سفر شريف را به خير و سعادت به اتمام رساند.
|