نشانه زهد

نشانه زهد در سوره «حديد» آمده است:
«لکيلا تاسوا علي ما فاتکم و لا تفرحوا بما اتکم» (4).
اگر کسي خواست بفهمد به مقام زهد رسيده و به قرارگاه آن بار يافته است يا نه، نشانه آن اين است که نه هنگام آمدن متاع دنيا خوشحال و نه هنگام رخت[173] بر بستن آن نگران خواهد شد.
گاهي انسان، در حقيقت، سوداگر است ولي خود را زاهد مي پندارد و اين روا نيست؛ يعني چون طمع نعمتهاي بهشت دارد، در دنيا زاهد است مانند مهماني که کم بخورد تا در سفره مهماني بتواند پرخوري کند که اين، زهد نيست بلکه فرومايگي روح و يک سوداگري مذموم است؛ يعني، گاهي کسي دنيا را براي دنيا يا ستايش مردم، ترک و خود را به اين اوهام سرگرم مي کند و او در اين صورت، سوداگر و به تعبيرمحقق طوسي فرومايه است(5). ولي گاهي انسان ازمسائل دنيا مي گذرد و زاهدانه زندگي مي کندتادرآخرت به آتش جهنم نسوزديابه بهشت برود (نه براي خوردن) . در اين صورت نيز گرچه اميد بهشت خوب است ولي درجه عاليه کمال انساني نيست.زهد راستين آن است که انسان نسبت به غير خدا زاهد يعني بي رغبت و نسبت به خدا راغب باشد و «ماسوي الله» را براي «الله» ترک کند؛ آن خدايي که همه چيز است و در اعماق هستي انسان، حضور و ظهور و بر آن، احاطه دارد و همه هستي انسان را لذيذ و کامياب مي کند؛ لذتي که قابل وصف نيست.
در باره امام سجاد (عليه السلام) نقل شده است که در دل شب مي فرمود:
«اين الزاهدون في الدنيا اين الراغبون في الاخرة» (6)
يا فرشتگاني که زاهدان را ندا مي دهند، ناظر به همين قسم از زهد است. البته در اوائل امر، سخن از
«و الاخرة خير و ابقي» (7)
است، ولي در مراحل نهايي
«و الله خير و ابقي» (8)
مطرح است.
4. سوره حديد، آيه 23.5. اوصاف الاشراف، ص 80.6. بحار، ج 46، ص 76.7. سوره اعلي، آيه 17.8. سوره طه، آيه 73.