|
1. تأمين نيازهاى عاطفى
روانشناسان، سالهاى نخستين عمر آدمى را دوران سرنوشتساز مىدانند و بر آناند كه اولين پايههاى سعادت و شقاوت انسان در اين مرحله و به ويژه در شش سال اول نهاده مىشود. به همين دليل توجه به نيازهاى كودك در سنين قبل از دبستان، اهميت بيشترى دارد. بيشتر كودكانى كه در سالهاى نخستين زندگى از محبت مناسب برخوردارند، به درجات بالايى در زندگى مىرسند و بر عكس، كسانى كه در اين مرحله از نظر عواطف و محبت اشباع نمىشوند، حتى در سنين بعدى عمر، خود را بى كس و تنها احساس مىكنند. «2»در روايات معصومين (ع) به تأمين نيازهاى عاطفى كودكان بسيار توصيه شده است. امام على (ع) مىفرمايد:وَارْحَمْ مِنْ اهْلِكَ الصَّغيرَ. «1»در خانوادهات به كودكان ترحّم و مهربانى كن.امام صادق (ع) مىفرمايد:فرزندانتان را بسيار ببوسيد؛ زيرا براى شما در هر بوسيدن درجهاى است. «2»
هنگامى كه مادر با هيجان عاطفى خاصّى فرزندش را در آغوش خود مىفشارد و به او شير مىدهد، يا زمانى كه به زبان كودكانه و با تمام وجود با فرزندش سخن مىگويد و برق عشق و محبت از چشمان او جستن مىكند و تا اعماق وجود طفل نفوذ مىنمايد، هنگامى كه فرزند خود را شب كنار خود پناه مىدهد و او را نوازش مىكند و ... در تمامى اين حالات، مادر، شيرينى محبت را به كودك خردسال خود مىچشاند و گرماى عشق و عاطفه را به ذرّه ذرّه وجود او مىرساند و همين گرماى مطبوع عشق و محبت است كه بذرهاى عاطفه را در وجود كودك مىپروراند و او را با اكسير عشق و كيمياى محبت آشنا مىسازد. «3»
برخى از راههاى تأمين نيازهاى عاطفى فرزندان عبارت است از:
1- 1. در آغوش گرفتن و نوازش
نوازش و مهرورزى و برآوردن نيازهاى عاطفى فرزندان از اين طريق، آنان را متّكى به نفس بار مىآورد و ريشه محبت و عواطف را در عمق جانشان نفوذ مىدهد. بهترين ابزار محبت كودكان در اوان تولد، نوازش، در بغل گرفتن و لبخند زدن به صورت آنان است. كودك در اين دوران بايد امنيت عاطفى و حمايت مادر را با تمام وجودش احساس كند.
اين مسئله به قدرى مهم است كه به مادران سفارش شده است هنگام شير دادن سعى كنند آرام باشند و با لبخند و تبسّم به روى كودك خود بنگرند. اگر مادرى با شير خشك و مانند آن فرزندش را تغذيه مىكند، او را عاشقانه در آغوش بگيرد و در آغوش خود به او شير دهد. «4»پدر نيز بايد در نوازش و ابراز محبت به فرزند خردسالش مشاركت داشته باشد و بكوشد از همان بدو تولد، او را در آغوش بگيرد و با تبسّم به او نگاه كند و از اين نظر چيزى كم نگذارد. مردى خدمت رسول خدا (ص) آمد و گفت: من تا به حال هيچ يك از فرزندانم را نبوسيدهام. هنگامى كه از نزد رسول خدا (ص) رفت، حضرت فرمود: «اين مرد نزد من اهل دوزخ است.» «1»
روش نوازش كودك در وقتى كه قدرى بزرگتر شد، كمى تغيير مىكند. براى مثال در سنين يك سال به بالا، دست محبت به سر آنها كشيدن و روى زانو نشاندن بهترين راه تأمين محبت است. روش پيغمبر اكرم (ص) در خانواده اين بود كه هر روز صبح دست محبّت بر سر فرزندان خود مىكشيد. «2»
2- 1. همبازى شدن
بازى در رشد عاطفى كودكان مؤثر است. كودكان در ضمن بازى طرز ابراز عواطف مختلف را مىآموزند و به تدريج مىتوانند عواطف خود را كنترل كنند. بازى در رشد عقلانى و اجتماعى كودكان نيز تأثير دارد. مشكلاتى كه كودك در بازى با آنها رو به رو مىشود و براى حل آنها مىكوشد، قدرت او را در برخورد با مسائل در دورههاى بعدى زندگى افزايش مىدهد. «3»
از مسائل اساسى در تربيت كودكان اين است كه پدر و مادر يا مربّى بتواند خود را تا سر حد طفوليت پايين آورد و هم سطح كودك كند.
چون كه با كودك سر و كارت فتاد
هم زبان كودكان بايد گشاد
رسول خدا (ص) مىفرمايد:مَنْ كانَ لَهُ صَبِىٌّ فَلْيَتَصابَّ لَهُ. «4»هر كه كودكى دارد بايد [در راه تربيت او] خود را تا سر حد كودكى برساند. همبازى شدن با كودك علاوه بر اينكه او را غرق لذّت و شادى مىكند و صميميت را افزون مىسازد، اعتماد به نفس و احساس ارزشمندى را در او مىآفريند. علاوه بر اين، در ضمن بازى بسيارى از اصول اخلاقى را مىتوان به طور مستقيم و غير مستقيم به كودك آموزش داد و اين فرصت مناسبى است كه نبايد آن را از دست داد. «1»
3- 1. احترام به شخصيت كودك
رفتار تحقيرآميز و آميخته به طعن و ملامت، عواطف فرزندان را جريحهدار مىسازد و سبب مىشود كه آنها به تدريج خود را موجودى بىارزش و بىمقدار بپندارند و احساس كرامت و شخصيت را از دست بدهند و اين احساس سرآغاز سقوط و انحطاط است. «2»گرامى داشتن شخصيت كودك، از بهترين وسيلههاى ارضاى غريزه حبّ ذات در كودكان است. كودكان، همه از احترام لذت مىبرند و به كسى كه آنها را مورد احترام قرار مىدهد علاقهمند مىشوند.اگر پدر و مادرى با فرزندان خود رفيق باشند، آنها را گرامى بدارند و بهگونهاى درست تربيتشان كنند، كم اتفاق مىافتد كه در برخورد با آنان نيازى به خشونت و تندى داشته باشند.
4- 1. رفتار عادلانه
تبعيض و بىعدالتى ميان فرزندان روح لطيف و حساس آنان را آزرده و عواطف آنها را جريحهدار مىسازد. رسول خدا (ص) مىفرمايد:ميان فرزندانتان عادلانه رفتار كنيد؛ همانگونه كه دوست داريد آنان در نيكى و مهربانى به شما عدالت را رعايت كنند. «3»روزى پيامبر اكرم (ص) به مردى كه دو پسر داشت برخورد و ديد كه او يكى از آنان را بوسيد و ديگرى را نبوسيد. پيامبر (ص) از روى تذكر به او فرمود:چرا ميانشان، برابرى و عدالت را به كار نبردى؟! «4»پدران و مادرانى كه در ابراز علاقه و محبت به فرزندان عادلانه رفتار نمىكنند، حسّ حقارت، كينهتوزى و انتقامجويى را در كودك مىآفرينند و در تربيت فرزندان خود ايجاد اختلال مىكنند. فرزندى كه با بىمهرى و بىعدالتى رو به رو مىگردد، به والدين خود بدبين مىشود و كينه آنها را به دل مىگيرد و اعمال آنان را بر دشمنى حمل مىكند، نسبت به برادر و خواهر خود حسادت مىورزد و آنها را مىآزارد، عقدهاى مىشود و احساس خود كمبينى و حقارت مىكند. در مقابل، فرزندى كه بيشتر مورد توجه قرار گرفته، لوس، از خود راضى و مسبتد بارمىآيد و حسّ سلطهجويى و خودبزرگبينى در او بارور مىگردد.
|