|
نقش مرد در مديريت خانواده
در اسلام، سرپرستى و مديريت خانواده به دو جهت به مرد واگذار شده است؛ اول:خصوصياتى در مرد است كه در زنان نيست؛ مانند ترجيح قدرت تفكر بر نيروى عاطفه و احساسات و همچنين داشتن نيروى جسمى بيشتر كه با اولى بتواند بينديشد و نقشه طرح كند و با دومى بتواند از حريم خانواده خود دفاع نمايد. دوّم: تعهّد مرد براى پرداختن هزينههاى زندگى، مهريه همسر و تأمين زندگى آبرومندانه همسر و فرزند، در حالى كه زنان از نظر اسلام تعهّدى در اين زمينه ندارند. «1»قرآن كريم مىفرمايد:الرِّجَالُ قَوَّامُونَ عَلَى النِّسَاءِ بِمَا فَضَّلَ اللّهُ بَعْضَهُمْ عَلَى بَعْضٍ وَبِمَا أَنْفَقُوا مِنْ أَمْوَالِهِمْ .... (نساء: 34)مردان، سرپرست زنانند، به دليل آنكه خدا برخى از ايشان را بر برخى برترى داده و به دليل آنكه از اموالشان خرج مىكنند.قوّام بودن به معناى مديريت بر مبناى حكمت و مصلحت است براى تدبير بهتر خانواده و تكليفى است كه بر دوش مرد نهاده شده است تا زن و فرزندان خود را در حمايت و حفاظت خود به شكلى شايسته سرپرستى كند و منشأ خدمات بسيار بزرگى به اجتماع انسانى گردد. اين قواميّت هرگز به معناى فضيلت معنوى مرد نسبت به زن و قرب بيشتر او به درگاه خداوند نيست.در ماده 1105 قانون مدنى- براساس آيه ياد شده- مىخوانيم: «در روابط زوجين رياست خانواده از خصايص شوهر است.»
در توجيه اين قاعده گفتهاند:
هر اجتماعى را بايد رئيسى باشد كه كارها را هماهنگ كند و در صورت بروز اختلاف، نظر او قاطع باشد. خانواده نيز از اين قانون مستثنى نمىتواند بود. اصولًا زن و شوهر بايد با صفا و صميميت و توافق يكديگر امور خانواده را اداره كنند. ليكن اگر درباره مسائل خانواده بين آنان اختلاف نظر و سليقه پديد آيد، نظر مرد به عنوان رئيس خانواده مقدم خواهد بود و زن بايد نظر او را بپذيرد. «1»
بديهى است كه مديريت مرد در خانواده به معناى حاكميت مطلق او نيست. از اين رو، مرد بايد توجه كند كه مديريت او به خودكامگى، خودمحورى و جبّاريت منجر نشود. مرد، حق تحكّم و استبداد ندارد و نبايد نظر و انديشه خويش را بر اعضاى خانواده تحميل كند و خواست و نظر آنان را به هيچ انگارد. امام صادق (ع) كسى را كه ديگران را كوچك شمارد و به آنان تحكّم كند و زور بگويد، جبّار خوانده است: «مَنْ حَقَّرَ النَّاسَ وَ تَجَبَّرَ عَلَيْهِمْ فَذلِكَ الْجَبَّارُ.» «2»مرد بايد مديريت خويش را بر رفتار انسانى بنا كند و روش رسول خدا (ص) را در پيش گيرد تا نقش خود را در تدبير خانواده به شكلى شايسته ايفا كند. آن حضرت، در خانواده رفتارى انسانى داشت و مهربانترين مردم به خانواده خويش بود و همين شيوه مديريتى را از پيروانش مىپسندد. از اين رو، مىفرمايد:
اقْرَبُكُمْ مِنّى مَجْلِساً يَوْمَ الْقِيامَةِ، احْسَنُكُمْ خُلْقاً وَ خَيرُكُمْ لِاهْلِهِ. «3»نزديكترين شما به من در قيامت كسانىاند كه اخلاقشان نيكوتر است و با اعضاى خانواده بهتر [و انسانىتر] رفتار كنند.نيز مىفرمايد:احْسَنُ النَّاسِ ايماناً ... الْطَفُهُمْ بِاهْلِهِ وَ انَا الْطَفُكُمْ بِاهْلى. «1»بهترين مردم در ايمان و تديّن، كسانى هستند كه با خانواده خود مهربانترند و من از همه شما به خانوادهام مهربانترم.در حديثى ديگر سفارش مىكند:با همسران خود مهربان باشيد و دلهاشان را شاد كنيد تا با شما زندگى كنند. آنان را به كارى مجبور نسازيد، خشم آنها را در نياوريد و آنچه را به آنها داديد باز پس نگيريد مگر با رضايت و اجازه آنان. «2»
|