اقسام خشوع
خشوع هم بر دو قسم است؛ خشوع صادق و خشوع کاذب. مثلاً ناصري رو به قبله ايستاده و دست‌هايش را به ران‌هاي خود گذاشته و چشم‌هايش هم به طرف مهر است و گردن خود را هم كج کرده است؛ لکن فکر او در پول‌هايش يا در منبر و محراب و مسجد يا کارهاي خود دارد کار مي کند؛ اين، خشوع کاذب است. اين نماز، يک ريال ارزش ندارد؛ چون ظاهر و باطن، فرق مي کند اين، اصلاً منافق است. اين حالت را خشوع نفاق مي گويند. منافق است، چون ظاهر خود را يک طور جلوه مي دهد، اما باطنش يک طور ديگر است.
حضرت نبي اكرم9مي فرمايد: إِنَّ اللَّهَ لَا يَنْظُرُ إِلَى صُوَرِكُمْ وَ أَعْمَالِكُمْ وَ إِنَّمَا يَنْظُرُ إِلَى قُلُوبِكُمْ؛4
همانا خدا به صورتها و اعمال ظاهري شما نگاه نمي کند بلکه به قلوبتان نظر مي نمايد.
خدا به صورت‌ها نظر نمي کند؛ بلکه به قلب تو نگاه مي کند. قلب تو چه کاره است؟ آن را مي خواهد. اگر دلت متوجه او بود، و ظاهر و باطنت يکي بود، اين عبادت را مي پذيرد. حضرت رسول9در جاي ديگر مي فرمايند:
إِيَّاكُمْ وَ تَخَشُّعَ النِّفَاقِ وَ هُوَ أَنْ يُرَى الْجَسَدُ خَاشِعاً وَ الْقَلْبُ لَيْسَ بِخَاشِع؛ 5
بپرهيزيد از خشوعي که منافق ها انجام مي دهند؛ يعني اينکه ظاهر و بدن، خاشع باشد؛ ولي قلب، خشوع نداشته باشد.
------------------------------
4.بحارالأنوار، ج67 ،ص248.
5.بحارالأنوار، ج74، ص 166.