2- معمار اسلام‏
امام صادق عليه السلام درباره چهار تن از اصحاب خود، به نام‏هاى محمد بن مسلم، ابوبصير، بريد و زراره فرمود:
«لَوْ لا هؤُلاءِ انْقَطَعَتْ اثارُ النُّبُوَّةِ وَ انْدَرَسَتْ» «2»
اگر اينان نبودند، آثار نبوت قطع و كهنه مى‏گشت.
سخن گهربار پيشواى ششم تا حدّ زيادى بر خدمات دينى و فرهنگى امام راحل قدس سره نيز منطبق مى‏شود. ايشان پس از طى مراحل علمى و اخلاقى و رسيدن به قله‏هاى تقوا و كمالات انسانى به شناسايى و ريشه يابى عوامل سقوط و انحطاط جامعه اسلامى پرداخت و براى احيا و رونق دوباره اسلام، طرحى نو در انداخت و به تعبير آية الله جوادى آملى:
امام خمينى قدس سره نه تنها مهندس اسلام بود بلكه «معمار اسلام» نيز بود؛ ايشان نه تنها فهميد كه دين چه مى‏گويد، بلكه كوشيد تا دين را از صفحه كتاب به در آورده و در صحنه جامعه پياده كند. امام امت قدس سره معمارى بود كه بر اسلوب هندسه اسلام‏شناسى، ساختمان عظيمى را پى افكنى كرده و به پايان رساند و همه ديوارها و سقف‏هاى آن را چون «بنيان مرصوص» ساخت. «3»
امام با خشكاندن ريشه رذايل اخلاقى و مفاسد وجنايت در ايران- يعنى حكومت منحوس پهلوى- زمينه بارور كردن اخلاق و انسانيت و كرامت و عزت و شرف مردم را براى هميشه فراهم ساخت و به مسلمانان جهان و حتى غير مسلمانان نيز آموخت كه بايد به اصول اخلاقى پايبند بود و از زشتى‏ها گريخت. امام عزيز در واقع يك موج پرشتاب اخلاقى ايجاد كرد كه گرچه مركز آن در ايران اسلامى بود ولى شعاع آن، سراسر دنيا را در نورديد، به فرموده رهبر ژرف انديش انقلاب، حضرت آيةالله العظمى خامنه‏اى:
... اعتقاد من اين است كه اخلاص و صفاى باطن و رابطه معنوى و پيوند مستحكم بين قلب او و خداى مقلب القلوب موجب شد كه اين مرد بتواند از انزواى ظاهرى خود [در قبل از انقلاب‏] خارج شود و دست نيرومندى براى دگرگون كردن بنياد ارزشهاى مادى در سطح جهان شود. به راستى بنيان ارزشهاى مادى در دنيا لرزيده است! ... مسئله اين نيست كه ما چند شرابخانه را در مملكتمان بستيم و نگذاشتيم فلان منكر انجام بگيرد؛ اينها ظواهر كار و پديدارهاى قضيه است؛ عمق كار خيلى ازاينها بيشتر است. به بركت اين مرد، دنيا و ايران تكان خورد. هر چند ما نقش ملت ايران را در انقلاب، نقش اول و درجه يك مى‏دانيم، اما چه كسى اين ملت را اين گونه هدايت كرد؟ چه كسى اين همه سرچشمه را در آنها به جوشش درآورد و اين همه استعداد را زنده كرد؟ آيا غير از آن روح بزرگ و آن انسان عظيم، كس ديگرى بود؟
عظمت كار او، به ارتباطش با خدا و تهذيب نفس او بر مى‏گردد. امام (ره) يك انسان مهذب بود. دشمنان داخلى و خارجى او نيز اين ويژگى را قبول داشتند و اعتراف مى‏كردند كه او آدم مؤمنى است. «1»