|
6- پيمودن مراحل
طى مراحل متعدد تعليم و تربيت يك اصل همگانى است كه مورد تأكيد امام راحل نيز قرار گرفته است. آيةالله جوادى آملى ديدگاه امام را چنين بيان مىكند:
مطلب ديگرى كه حضرت امام راحل قدس سره در كتاب شريف «مصباح الهدايه» ذكركردهاند، آن است كه انسان قبل از رسيدن به هر مرحلهاى بايد نسبت به آن مرحله به عنوان مقدّمه علاقمند باشد. اما بعد از وصل به آن مرحله بايد آن را حجاب بداند. در سير صعودى، انسان به جايى مىرسد كه مىبيند براى نايل شدن به مقام والاى «تزكيه» همين تعليمى كه تا كنون مقدمه بود از اين پس حجاب خواهد بود. «1»
سخن بالا تصريح دارد كه انسان در مسير تكاملى و تهذيب نفس نبايد هيچ گاه در جا بزند يا به قهقرا باز گردد بلكه همواره بايد پيشرفت داشته باشد و لحظه به لحظه مسير «قرب الى الله» را طى كند.
همچنين امام راحل براى طى مراحل متعدد تعليم و تربيت، برنامه ريزى و استاد راهنما را ضرورى مىدانست؛ به گفته حافظ؛
طى اين مرحله بى همرهى خضر مكن
ظلمات است بترس از خطر گمراهى
و در اين باره مىفرمايد:
... بايد به فكر باشيد در زمينه تهذيب و تزكيه نفس و اصلاح اخلاق، برنامه تنظيم كنيد، استاد اخلاق براى خود معين نماييد، جلسه وعظ و خطابه، پند و نصيحت تشكيل دهيد، خودرو نمىتوان مهذب شد ... كراراً شنيدهام سيد جليلى، معلم اخلاق و معنويات استاد فقه و اصول- مرحوم شيخ انصارى- بوده است. «2» از نظر علم اخلاق و تجربه و خرد، همواره «تحليه» بعد از «تخليه» انجام مىگيرد وامام بزرگوار در اين باره نيز مىفرمايد:
اگر انسان، خبائث را از نهادش بيرون نكند، هر چه درس بخواند و تحصيل نمايد نه تنها فايدهاى بر آن مترتب نمىشود، بلكه ضررها دارد. علم وقتى در اين مركز خبيث وارد شد، شاخ و برگ خبيث به بار آورده و شجره خبيثه مىشود. هر چه اين مفاهيم در قلب سياه و غير مهذب انباشته گردد، حجاب زيادتر مىشود و در نفسى كه مهذب نشده علم حجاب ظلمانى است ... علم نور است ولى در دل سياه و قلب فاسد، دامنه ظلمت و سياهى را گستردهتر مىسازد. «1»
|