|
الف- فردى
چنان كه ياد شد انديشه معصومان عليهم السلام از افراط و تفريط پيراسته است و اين انديشه بر سراسر زندگى آنان سايه افكنده است. آنان اصل كلى «توازن ميان دنيا و آخرت» را در نظر دارند. پيروى از انديشه اهل بيت عليهم السلام، آخرت و دنياى آباد در پى مىآورد. براى رسيدن بدين هدف، مىبايد همسان با دستورهاى شرع مقدس به دنيا و آخرت روى آورد و افراط و تفريط در هر يك از آنها را كنار نهاد.
امام موسى بن جعفر عليهما السلام مىفرمايد:
لَيسَ مِنَّا مَن تَرَكَ دُنْياهُ لِدينِهِ وَ دينَهُ لِدُنْياهُ. «1»
از ما نيست كسى كه دنياى خود را براى دين واگذارد يا دين را براى دنيا كنارنهد.
بزرگان معصوم (ع) در همه اعمال و رفتار خويش اصل ميانه روى را ارج نهادهاند. قرآن مجيد به پيغمبر اكرم (ص) مىفرمايد:
وَلَا تَجْهَرْ بِصَلَاتِكَ وَلَا تُخَافِتْ بِهَا وَابْتَغِ بَيْنَ ذلِكَ سَبيلًا. (اسراء: 110)
و نمازت را بسيار بلند يا خيلى آهسته نخوان و در ميان آن دو راهى (معتدل) برگزين.
و نيز مىفرمايد:
وَلَا تَجْعَلْ يَدَكَ مَغْلُولَةً إِلَى عُنُقِكَ وَلَا تَبْسُطْهَا كُلَّ الْبَسْطِ فَتَقْعُدَ مَلُوماً مَّحْسُوراً. (اسراء: 29)
دستت را به گردنت مبند و بيش از حد [نيز] دست خود را مگشاى كه مورد سرزنش قرارگيرى و از كار فرو مانى.
محتواى اين دو آيه كه تأكيد بر ميانه روى در مسائل عبادى و مالى است، همه امور فردى بزرگان معصوم- اعم از عبادت، زيارت، خوراك و پوشاك، خواب و استراحت، كار، تجارت و زراعت- را در تأثير خويش گرفته است.
امام صادق (ع) مىفرمايد: در نوجوانى همراه پدرم به مكه رفتم. با جديت فراوان مشغول عبادت و طواف شدم؛ چونان كه عرق از بدنم مىريخت. پدرم كه مرا زير نظر داشت، فرمود: «پسرم! [چنين خود را به زحمت نينداز] خداوند وقتى بندهاى را دوست دارد، عمل اندك او را نيز مىپذيرد و در بهشت جايش مىدهد.» «1»
در روايتى ديگر، كنانى مىگويد: از امام صادق (ع) درباره چگونگى تقسيم گوشت قربانى پرسيدم. در پاسخم فرمود:
على بن الحسين [امام زين العابدين (ع)] و ابوجعفر [امام باقر (ع)]، قربانى را سه قسمت مىكردند:
يك بخش را به همسايگان مىدادند بخش دوم را به مستمندان و بخش ديگر را به خانواده خود مىدادند. «2»
معصومين عليهم السلام تأكيد داشتند كه حتى در دوستى و دشمنى نيز افراط و تفريط صورت نگيرد؛ چنان كه اميرمؤمنان مىفرمايد:
احْبِبْ حَبيبَكَ هَوْناً ما عَسى انْ يَكُونَ بَغيضَكَ يَوْماًما وَ ابْغِضْ بَغيضَكَ هَوْناً ما عَسى انْ يَكُونُ حَبيبَكَ يَوْماًما. «3» در دوستى با دوستت زياده روى مكن كه ممكن است روزى دشمنت گردد و با دشمن نيز فراوان دشمنى مكن بسا كه روزى دوستت گردد.
|