|
1. فكرى و فرهنگى
در قرآن مجيد مىخوانيم:
وَمَنْ أَحْيَاهَا فَكَأَنَّمَآ أَحْيَا النَّاسَ جَمِيعًا (مائده: 32)
و هر كس انسانى را زنده كند گويى همه مردم را زنده كرده است.
امام صادق (ع) در تفسير آن فرموده است: «هر كس انسانى را از گمراهى به سوى هدايت ببرد، در واقع او را زنده كرده است. «1»افلاطون نيز گفته است: «بر اثر تربيت، جسم و روح انسان، به بلندترين پايه جمال و كمال مىرسد. بنابراين، عالىتر و مقدستر از تربيت فنى نيست.» «2»بدين سان، عالىترين خدمت به مردم، راهنمايى و هدايت و ارشاد آنان به سوى صلاح و سعادت دنيا و آخرت است و چنين خدمتى در ارجمندترين نوع آن توسط پاكان معصوم انجام مىگيرد و همه معلمان و مربيان واقعى روحى و فكرى جهان سر سفره معصومين (ع) ارتزاق مىكنند و خمير مايه فكرى و فرهنگى آنان ريشه در علوم اهل بيت دارد كه از وحى الهى سرچشمه مىگيرد. قرآن مجيد، رسول اكرم (ص) را براى همه عالم رحمت دانسته و فرموده است:
وَ مَآ أَرْسَلْنكَ إِلَّا رَحْمَةً لّلْعلَمِينَ (انبياء: 107) تو را جز رحمت براى همه عالم نفرستاديم.
اين رحمت بى انتهاى الهى مرز و محدوده زمان و مكان را در مىنوردد و شامل حال همه موجودات عالم تا قيامت مىشود. در زيارت جامعه كبيره نيز خطاب به اهل بيت (ع) آمده است:
بِمُوالاتِكُم عَلَّمَنا اللَّهُ مَعالِمَ دينِنا وَ اصلَحَ ما كانَ فَسَدَ مِن دُنيانا وَ بِمُوالاتِكُم تَمَّتِ الْكَلِمَةُ وَ عَظُمَتِ النِّعْمَةُ وَ ائْتَلَفَتِ الفُرقَةُ ... بِكُمْ يُسلَكُ الَى الرِّضوانِ. «3» به واسطه ولايت شما خدا حقايق دينمان را به ما آموخت و تباهىهاى دنياى ما را اصلاح كرد. به وسيله دوستى شما كلمه توحيد به حد كمال رسيد و نعمت بزرگ شد و پراكندگى و اختلاف به الفت گراييد ... به وسيله شما مردم به سوى بهشت رضوان رهسپار مىشوند.
وجود امامان، همچون خورشيد بر فكر و دل انسانها مىتابد و به آنها نور و گرما مىبخشد و همان گونه كه همه موجودات زنده در پرتو نور خورشيد به زندگى خويش ادامه مىدهند، حيات معنوى آدميان در پرتو انوار معنوى اهل بيت (ع) تأمين مىشود و آيا خير و خدمتى بيش از اين مىتوان تصور كرد؟
نقل كردهاند كه اسحاق بن يعقوب توسط محمد بن عثمان- سفيرحضرت مهدى (ع)- نامهاى به محضر امام مىفرستد و ضمن آن سئوال مىكند كه وجود امام غائب چه منافعى براى مردم دارد.امام در پاسخ مرقوم مىفرمايد:
وَ امَّا وَجْهُ الانتِفاعِ بى فى غَيبَتى فَكَالانتِفاعِ بِالشَّمسِ اذا غَيَّبَها عَنِ الْابصارِ السَّحابِ وَ انى لَامانٌ لِاهْلِ الارْضِ كَما انَّ النُّجُومَ امانٌ لِاهلِ السَّماءِ. «1»
اما سود من در زمان غيبت بسان سود خورشيد است زمانى كه پشت ابرهاپنهان مىشود. من، مايه امان اهل زمين هستم؛ چنانكه ستارگان مايه امان اهل آسمانند.چنين منزلتى براى هيچ كس جز معصومين (ع) ثابت نيست؛ زيرا جز معصوم شايستگى چنين مقامى را ندارد.خدمات فكرى و فرهنگى معصومين (ع) در هدايت و ارشاد مردمخلاصه نمىشود، بلكه احياء و گسترش احاديث، تبيين و اشاعه علوم مختلف همچون تفسير، كلام، فقه و احكام حلال و حرام، پرورش شاگردان و افراد مستعد و مبارزه با مسلكهاى انحرافى نيز از خدمات فكرى و فرهنگى آن بزرگواران شمرده مىشود. به عنوان نمونه جابر بن يزيد جعفى از شاگردان امام باقر (ع) مىگويد:
هشتاد هزار حديث از امام باقر (ع) شنيدم كه همه را از رسول خدا (ص) نقل مىكرد. «1»
محمدبن مسلم شاگرد ديگر امام باقر (ع) سى هزار حديث از ايشان نقل كرده است. «2»
علامه طباطبايى مىفرمايد:
احاديثى كه از صادقين يعنى از امام پنجم و ششم مأثور است از مجموع احاديثى كه از پيغمبر اكرم (ص) و ده امام ديگر ضبط شده است، بيشتر است. «3»دانشمندان و صاحبنظران در وصف امام باقر (ع) نوشتهاند:
از هيچ يك از فرزندان امام حسن (ع) و امام حسين (ع) به اندازه آنچه كه از امام باقر (ع) در علوم مختلف از تفسير، كلام و فقه و احكام حلال و حرام ميان گرديده، آشكار نشده است. «4» شيخ طوسى، اصحاب و راويان امام باقر (ع) را 463 مرد و دو زن ذكر كرده است. «1»
مورّخان و محدّثان، تعداد شاگردان مكتب امام صادق (ع) و راويان احاديث ايشان را بالغ بر چهار هزار نفر ذكر كردهاند. «2»
اين موارد و شبيه آنها كه در زندگانى معصومين (ع) كم نيستند، همگى از خدمات ارزنده علمى، فكرى و فرهنگى آن بزرگواران حكايت دارد.بنابراين، خدمات معنوى و علمى و فرهنگى برگزيدگان معصوم در نوع خود بىنظير و منحصر به فرد است.
|