اهميت تربيت از ديدگاه اسلام‏
آيين مقدس اسلام كه هدايت همه نسلهاى بشر را سرلوحه كار خود قرار داده است، به عنوان آخرين مكتب كامل الهى، توجه ويژه‏اى نسبت به امر تربيت داشته و در آيات و روايات متعددى آن را مورد تأكيد قرار داده است.در اوّلين آياتى كه بر پيامبر صلى الله عليه و آله نازل شده، خداى متعال، خود را ربّ و مربى معرفى كرده، مى‏فرمايد: «إِقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذى‏ خَلَقَ» «1»بخوان به نام پروردگارت كه آفريد.قرآن كريم در نخستين سوره خود، صفت «ربوبيّت» خداوند را مورد اشاره قرار داده، مى‏فرمايد: «الْحَمْدُلِلَّهِ رَبِّ الْعالَمينَ» «2»حمد و سپاس، مخصوص پروردگار جهانيان است.امام خمينى (قدس سره) در توضيح اين آيه مى‏فرمايد: «شما در قرآن كريم در اوّل سوره قرآن كريم مى‏خوانيد كه «الْحَمْدُلِلَّهِ رَبِّ الْعالَمينَ»، كلمه ربوبيت را و مبدأ تربيت را در اوّل قرآن طرح مى‏كند و ما را مكلف فرموده‏اند كه در هر شبانه‏روز، چندين مرتبه اين را در ركعات نماز بخوانيم و توجه داشته باشيم به اينكه مسأله تربيت و ربوبيت كه درجه اعلاى آن مخصوص به خداى تبارك و تعالى است و دنبال آن منعكس مى‏شود در انبياء عظام و به وسيله آنها به ساير انسانها، اين در آن پايه از اهميت بوده است كه دنبال «لِلَّهِ»، «رَبِّ الْعَالَمينَ» مربّى عالمين آمده است.» «3»در آيه‏اى ديگر، تنها راه سعادت و خوشبختى بشر را تربيت صحيح و تزكيه درون از رذايل‏اخلاقى معرفى كرده و نتيجه بى‏توجهى به اين مهم را هلاكت و بدبختى حتمى مى‏داند: «قَدْ افْلَحَ مَنْ زَكَّيها وَ قَدْ خابَ مَنْ دَسَّيها» «4»هر كه نفس خويش را پاك گردانيد، رستگار شد و هر كه در پليدى‏اش كوشيد زيانكار گشت.

از اينها گذشته، چنان كه در درسهاى پيش گفته شد، قرآن كريم در چهار مورد تزكيه و تعليم را در كنار هم ذكركرده «5» و آن را از مهمترين وظايف پيامبر (ص) دانسته است.اين در حالى است كه پيامبر (ص) رسالتهاى گوناگونى بر عهده داشته و به برخى از
آنها در آيه 157 از سوره اعراف اشاره شده است بااين حال، وقتى از ميان همه رسالتهاى آن حضرت، تزكيه و تعليم در قرآن مورد تأكيد قرار مى‏گيرد و نه يكبار كه چهار بار به آن اشاره مى‏شود، اين خود بهترين و گوياترين دليل بر اهميت اين دو رسالت مهمّ پيامبر است.رسول خدا صلى الله عليه و آله، خود را تربيت شده پروردگار دانسته، مى‏فرمايد: «أَدَّ بَنى رَبّى‏ فَأَحْسَنَ تَأْديبى‏» «1»پروردگارم مرا تربيت كرده است و چه نيكو تربيتى.در سخنى ديگر، رسالت خويش را تربيت انسانها و آراستن آنان به زيور فضايل اخلاقى و معنوى قلمداد كرده، مى‏فرمايد: «إِنَّما بُعِثْتُ لِأُتَمِّمَ مَكارِمَ الْأَخْلاقِ» «2»من فقط براى تكميل (و پرورش) مكارم اخلاقى برانگيخته شده‏ام.هنگامى كه آن حضرت، مَعاذبن جبل را به سوى مردم يمن فرستاد، خطاب به او فرمود: «عَلِّمْهُمْ كِتابَ اللَّهِ وَ أَحْسِنْ أَدَبَهُمْ عَلَى الْاخْلاقِ الصَّالِحَةِ» «3»كتاب خدا را به آنان بياموز و تربيتشان را با اخلاق پسنديده، نيكو گردان.على عليه السلام، ادب و تربيت صحيح را نيكوترين صفت انسان معرفى مى‏كند: «الْأَدَبُ أَحْسَنُ سَجِيَّةٍ» «4»ادب، بهترين خصلت (براى انسان) است.در جاى ديگر، نياز انسان به آن را همانند نياز زراعت به آب باران دانسته، فرمود: «انَّ لِذَوِى الْعُقُولِ مِنَ الْحاجَةِ إِلَى الْأَدَبِ كَما يَظْمَأُ الزَّرْعُ إِلَى الْمَطَرِ» «5»نياز صاحبان عقل (انسانها) به ادب همانند نياز زراعت به باران است.امام صادق عليه‏السلام، نيز از آن به عنوان بهترين ارث پدران براى فرزندانشان ياد كرده است: «إِنَّ خَيْرَ ما وَرَّثَ الْاباءُ لِأَبْنائِهِمْ الْأَدَبُ لَاالْمالُ، فَانَ‏الْمالَ يَذْهَبُ وَ الْأَدَبُ يَبْقى‏» «1»بهترين ميراث پدران براى فرزندانشان تربيت است، نه مال؛ زيرا مال از بين مى‏رود، اما تربيت باقى مى‏ماند.