اهميت تعليم و تعلّم در اسلام
در اسلام توجه ويژهاى به مسأله تعليم و تعلّم شده و در آيات و روايات متعددى مورد تأكيد قرار گرفته است. به عنوان نمونه؛ خداوند در نخستين آياتى كه بر رسول اكرم صلى الله عليه و آله نازل كرده است، از تعليم و مقام معلم بودن خود براى انسان سخن به ميان آورده، مىفرمايد: «عَلَّمَ الْانْسانَ ما لَمْ يَعْلَمْ» «5» [خداوند] به آدمى آنچه را كه نمىدانست بياموخت.در فرهنگ اسلام از يك سو، فراگيرى علم براى مسلمانان- اعم از زن و مرد- واجب شمرده شده است و از سوى ديگر، براى آن حد و مرزى معين نشده است. بدين معنا كه دانشاندوزى تا دورترين نقاط جهان و واپسين روزهاى عمر آدمى، امرى لازم شناخته شده است. چنان كه رسول خدا صلى الله عليه و آله مىفرمايد: «اطْلُبُوا الْعِلْمَ مِنَ الْمَهْدِ الَى اللَّحْدِ» «6»از گهواره تا گور دانش بجوييد.در جاى ديگر نيز مىفرمايد: «اطْلُبُوا الْعِلْمَ وَ لَوْ بِالصّينِ» «1»علم را فراگيريد، اگر چه در چين [مكانى بسيار دور] باشد.تلاش و تكاپوى وسيعى كه اسلام در ميدان تعليم و تعلّم دارد، در هيچ جاى ديگر به چشمنمىخورد؛ چرا كه دين الهى هم، جاهلان را به آموختن واداشته و هم آموزش را بر عالمان، واجب كرده است و به هر دو قشر (دانشمند و دانشجو) سفارش كرده كه هرگز به اندوختههاى خويش بسنده نكنند. حضرت على عليه السلام فرمود:
«عَلَى الْعالِمِ انْ يَتَعَلَّمَ ما لَمْ يَعْلَمْ، وَ يُعَلِّمَ النَّاسَ ما قَدْ عَلِمَ، وَ عَلَى الْمُتَعَلِّمِ انْ يَدْ أَبَ نَفْسَهُ فى طَلَبِ الْعِلْمِ، وَ لا يَمَلَّ مِنْ تَعَلُّمِهِ، وَ لا يَسْتَكْثِرَ ما عَلِمَ» «2»بر دانشمندا است كه آنچه را نمىداند، فراگيرد و آنچه را آموخته، به مردم بياموزد و بر دانشجوست كه خودش را براى طلب علم به زحمت اندازد و از فراگيرى آن خسته نشود و آنچه را فراگرفته زياد نپندارد.امام خمينى (قدس سره) مىفرمايد: «تعليم و تعلّم عبادتى است كه خداى تبارك و تعالى ما را به آن دعوت فرموده است». «3»شهيد مطهرى (ره) با اشاره به احاديث مزبور مىنويسد: «علم فريضهاى است كه نه از لحاظ متعلم و نه از لحاظ معلم و نه از لحاظ زمان و نه از لحاظ مكان، محدوديت ندارد و اين عاليترين و بالاترين توصيهاى است كه مىتوانسته بشود و شده است». «4»بنابراين، از ديدگاه اسلام، تعليم و تعلّم، داراى جايگاهى بس بلند و ارزشمند بوده، مقدمه و پايه ترقى و تكامل بشر در تمامى ابعاد مادى و معنوى است.
|