|
رابطه تعليم با تربيت
صرف نظر از تفاوتهاى موجود بين تعليم و تربيت رابطه تنگاتنگى بين آن دو وجود دارد، بگونهاى كه هيچ يك بدون ديگرى به اهداف اساسى خود نخواهد رسيد. اينك به بيان چگونگى اين رابطه مىپردازيم:
1- تعليم مقدمه و زمينهساز تربيت: مربى پيش از شروع به تربيت و اعمال روشهاى تربيتى، بايد متربى را مورد تعليم قرار دهد، و زمينههاى لازم جهت تربيت او را فراهم سازد، زيرا وى زمانى در فعاليتهاى تربيتى خود موفق خواهدبود، كه پيشاز هراقدامى، ملاكهاى خوبى و بدى، ارزش و ضدارزش، كمال و نقص، و ... را به متربى بياموزد و سطح بينش و آگاهى او را به اندازه مطلوبى برساند، تا بتواند، متربى را با داشتن مجموعهاى از آگاهيهاى لازم، در مسير تربيت صحيح سوق دهد.قرآن كريم، تقدّم زمانى تعليم و تربيت را گوشزد كرده، مىفرمايد: «... يَتْلُوا عَلَيْهِمْ اياتِكَ وَ يُعَلِّمُهُمُ الْكِتابَ وَ الْحِكْمَةَ وَ يُزَكّيهِمْ ...» «1»آيات تو را (فرستادهات) بر آنها بخواند، و كتاب و حكمت به آنان بياموزد، و آنان را تزكيه كند.امام خمينى (قدس سره) مىفرمايد:
«تحصيل اين علوم در واقع مقدمهى تهذيبنفس و تحصيل فضايل و آداب ... مىباشد». «1»
2- تأثير تربيت بر تعليم: تربيت صحيح جسمى و روحى، فكر و عقل متربى را به شكل مطلوبى پرورش مىدهد و از تنبلى، كسالت و بيمارى بدن و ناراحتيهاى روانى او جلوگيرى مىكند و ذهنش را براى فراگيرى هر چه بهتر و بيشتر مطالب آماده مىسازد.قرآن كريم تأثير تربيت بر تعليم را مورد تأكيد قرار داده و مىفرمايد: «وَ يُزَكّيهِمْ وَ يُعَلِّمُهُمُ الْكِتابَ وَ الْحِكْمَةَ ...» «2»و تربيت مىكند (پيامبر صلى اللّه عليه و آله) آنها را و كتاب و حكمت را به آنان مىآموزد.امام خمينى (قدس سره) در توضيح اين آيه مىفرمايد: «مقدم بر تعليم حكمت و تعليم كتاب، تزكيه را ذكر فرموده است، ... تا آنكه آنها تزكيه بشوند و تعليم بكند كتاب را بر آنها و حكمت را بر آنها عرضه بدارد». «3»و در جاى ديگر مىفرمايد: «تا تزكيه نباشد، تعليم كتاب، حكمت ميسور نيست». «4»
3- تعليم و تربيت مكمّل يكديگر: هيچ يك از تعليم و تربيت به تنهايى، قدرت پاسخگويى به نيازهاى اساسى انسان در جنبههاى گوناگون جسمى و روحى، فردى و اجتماعى، و ... را ندارد، بلكه هر دو به كمك هم خواهند توانست، مشكلات و نيازهاى واقعى بشر را حل كنند، و او را از گردابهاى هلاكت و نابسامانىهاى زندگى نجات داده، به سوى رشد و كمال واقعى رهنمون سازند.
امام خمينى (قدس سره) مىفرمايد: «تعليم بايد پهلويش تربيت باشد، تربيت صحيح، تربيت اسلامى، اگر تعليم تنها باشد،
بىتربيت، فايده ندارد، بلكه گاهى مضر است، تربيت بى تعليم هم نمىشود، به نتيجه نمىرسد، اين دو تا بايد با هم باشند». «1»خداى تعالى در نخستين آيهاى كه بر پيامبر صلى الله عليه و آله نازل كرده است، با اشاره به همراهى تعليم و تربيت مىفرمايد: «اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ ...» «2»بخوان به نام پروردگارت.امام خمينى (قدس سره) درباره اين آيه مىفرمايد: «اختصاص اين اسم كه ربّ است، براى اينكه توجه به تربيت را بدهد به مردم». «3»و در جاى ديگر مىفرمايد: «اگر قرائت با اسم ربّ شد، اين هم پرورش است و هم آموزش، قرائت آموزش است، و با اسم وقتى كه شد، پرورش است». «4»
|