3- اجتماع‏
سومين عامل محيطى مؤثّر در تربيت «اجتماع» است؛ زيرا انسان موجودى است اجتماعى و بر همين اساس تحت تأثير افراد محيط خويش قرار مى‏گيرد و برنامه زندگى خود را با الگوهاى اجتماعى مى‏سازد. آيين و عقيده، آداب و سنن، فرهنگ، موضعگيريهاى سياسى، اجتماعى، اقتصادى و ... همه نشأت‏گرفته از زيست‏اجتماعى است.ازاين رو، در نظام تربيتى اسلام، سالم سازى اجتماع- به عنوان عامل مؤثر در تربيت- از اهميت ويژه‏اى برخوردار است. آداب معاشرت اسلام، وسيعترين برنامه زندگى جمعى را طراحى كرده و حتى برخوردهاى جزئى را بطور گسترده مشخص كرده است كه بيانگر اهميت نقش اجتماع در تربيت انسانهاست.بطور كلى مى‏توان برنامه سازندگى اجتماعى را در دو جنبه منفى و مثبت ارزيابى‏ كرد. در جهت مبارزه منفى با سالم سازى جامعه اسلامى، امور زير قابل دقّت است:

- كوچيدن از كشور اسلامى به سرزمين كفر.
- به شكل كافران درآمدن.
- خواندن كتابها و آثار گمراه كننده داخلى و خارجى.
- تماشاى عكس، فيلم و نوارهاى مبتذل.
- روابط نامشروع.
- ناامنى اقتصادى و جانى.
و ....
چنين كارهايى حرام و ممنوع شناخته شده تا اجتماع اسلامى فارغ از آن به بالندگى و پويايى خويش ادامه دهد.
از سوى ديگر، اسلام برنامه‏هاى سازنده وسيعى در جهت تقويت و استحكام مادى و معنوى جامعه ارائه داده است، از قبيل:

- حقوق متقابل فرزندان، پدر و مادر و صله رحم.
- حقوق برادرى.
- نمازهاى جمعه و جماعت، حجّ و ديگر عبادات دسته جمعى.
- حرّيت، عزّت، استقلال فكرى و ....
و ....
همه اين برنامه‏ها براى سالم سازى اجتماع و درنتيجه تربيت افراد سالم صورت مى‏گيرد، به تعبير امام خمينى قدس سرّه:
«... وقتى در يك جامعه‏اى سلامت حكمفرما باشد، افراد خود به خود سالم بارمى‏آيند، يك خانواده‏اى كه همه‏شان اشخاص خوب هستند، بچه‏هاشان سالم بارمى‏آيند، مگر باز، وارد بشوند در يك جامعه فاسد- كه آنها فاسدشان بكنند- والّا طبعاً اين طورى نيست، بچه‏هاى كوچك نفسشان مستعد براى اين است كه نقش بگيرد، يا از طرف فساد، يا از طرف صلاح؛ اگر در يك جامعه صالح بود، بچه‏هايش هم سالم به بارمى‏آيند، اگر فاسد بود، بچه‏ها هم فاسد بارمى‏آيند.» «1»