|
مسؤوليتِ خانواده
خانواده داراى اركانى است كه عبارتند از: پدر، مادر، فرزندان. اسلام جهت رسيدن به اهداف تربيتى خود براى هر كدام از اين اركان وظايفى مقرر كرده است كه بكاربستن آنها، انسان را در برقرارى و استحكام پيوند همه جانبه خانواده كمك مىكند. در اينجا وظايف پدر و مادر را به اختصار شرح مىدهيم:مسؤوليتهاى پدر و مادر: پدر خانواده علاوه بر مسؤوليت امور اقتصادى و تهيه نيازهاى زندگى، مسؤوليت تربيت فرزندان را نيز به عهده دارد.امام على (ع) در اين باره به فرزند خود امام حسن (ع) مىفرمود: «وَجَدْتُكَ بَعْضى بَلْ وَجَدْتُكَ كُلى حَتَّى كَأَنَّ شَيْئاً لَوْ اصابَكَ اصابَنى وَ كَأَنَّ الْمَوْتَ لَوْ اتاكَ اتانى، فَعَنانى مِنْ امْرِكَ مايُعْنينى مِنْ امْرِ نَفْسى» «2»من تو را بخشى از وجود خود، بلكه تمام وجود خويش يافتم تا بدانجا كه اگر براى تو پيشامدى مىشد، گويى براى من پيش آمده است و اگر مرگ به سراغ تو مىآمد، گويى به سراغ من آمده است، از اين رو نسبت به كارهايت همان گونه مراقبت داشتم كه به كارهاى خويش توجه مىكردم.بنابراين، لازم است پدر و مادر نسبت به تربيت فرزند خود بكوشند و رشد معنوى او را در اولويت قرار دهند، چرا كه اگر سستى ورزند، همين كودك در آينده موجب ورز و بال آنان و اجتماع خواهد شد. در اين رابطه به بيان برخى از مسؤوليتهاى پدر و مادر مىپردازيم:
1- ارج نهادن به فرزند: پدر و مادر بايد در برابر ديگران به كودك خود ارزش دهند و شخصيت او را بالا ببرند. چنين كارى سبب رشد و شكوفايى شخصيت و فكر او خواهد شد، چنان كه پيامبر اكرم (ص) امام حسن (ع) و امام حسين (ع) را در اجتماع مسلمانان ارج مىنهاد و حتى آنان را بر دوش خود مىنشاند و مىفرمود: «هذانِ رَيْحانَتَىَّ مِنَ الدُّنْيا» «1»اين دو گل خوشبوى من در دنيا هستند.
2- رعايت مساوات: با رعايت عدالت بين فرزندان و عدم تبعيض مىتوان از ايجاد عقدههاى روحى و خشمهاى پنهانى و روحيه شورشگرى در كودكان جلوگيرى كرد و آنان را از ابتلا به بيماريهاى خطرناك عصبى نجات بخشيد.پيامبر اكرم (ص) در اين باره فرمود: «اعْدِلُوا بَيْنَ اوْلادِكُمْ فِى النُّحْلِ كَما تُحِبُّونَ انْ يُعْدَلَ بَيْنَكُمْ فِى الْبِرِّ وَ الْلُطْفِ» «2»در اعطاى هديه به فرزندان خود برابرى را رعايت كنيد، همچنان كه دوست داريد ميان شما در نيكى و ملاطفت عدالت مراعات شود.در روايتى ديگر آمدهاست: روزى پيامبر (ص) نظرشان به مردىافتاد كه دو فرزند داشت، يكى از آن دو را بوسيد و ديگرى را به حال خود رها كرد. آن حضرت با تندى فرمود: «هَلّا ساوَيْتَ بَيْنَهُما؟» «3»چرا با آن دو يكسان برخورد نكردى؟مىتوان گفت: مراعات نكردن عدالت و برابرى ميان فرزندان، سبب رشد صفاتى ازقبيل حسادت، دروغ، دزدى، سنگدلى، شرارت و ... خواهد شد.
3- گسترش دوستى: پدر و مادر بايد خانه را از دوستى و محبّت پرنمايند و بين افراد خانواده محبّت و مهرورزى را گسترش دهند و موجبات تربيت صحيح و شكوفايى شخصيت كودكان خود را فراهم سازند. در اين باره پيامبر اكرم (ص) فرمود: «احْسَنُ النَّاسِ ايماناً احْسَنُهُمْ خُلْقاً وَ الْطَفُهُمْ بِاهْلِهِ وَ انَا الْطَفُكُمْ بِاهْلى» «1»بهترين مردم از نظر ايمان كسى است كه اخلاقش نيكوتر و به خانوادهاش از همه كس مهربانتر باشد و (بدانيد كه) من از همه شما نسبت به خانوادهام مهربانتر هستم.4- نظارت دقيق: اسلام بر اين نكته تأكيد كرده كه پدر و مادر بايد مراقب رفتار فرزندان خود بوده و با نظارت هميشگى آنها را از آلوده شدن به انحرافات حفظ كنند.قرآن در اين رابطه مىفرمايد: «يا ايُّهَا الَّذينَ امَنُوا قُوا انْفُسَكُمْ وَ اهْليكُمْ ناراً» «2»اى كسانى كه ايمان آوردهايد، خويشتن و خانواده خود را از آتش نگهداريد.خداوند حكيم از سوى ديگر، به سرپرست خانواده فرمان مىدهد كه خانوادهاش را به نيكيها وادارد: «وَ أْمُرْ اهْلَكَ بِالصَّلوةِ وَ اصْطَبِرْ عَلَيْها» «3»به خانوادهات فرمان بده تا نماز بخوانند و خود نيز به آن استوار باش.
5- دور نگهداشتن كودك از مسايل جنسى: اسلام در اين باره با تأكيد فراوان توصيه كرده كه كودكان را از مسايل جنسى دور نگه داريد و گرنه به انحراف اخلاقى و جنسى كشيده خواهند شد. «4»
6- آشناسازى و ترغيب فرزندان نسبت به ارزشهاى رفتارى.
7- نهى از زشتيها و رفتارهاى ناپسند و بيان پيامدهاى بد آن.
8- ايجاد عفت و پاكدامنى در فرزندان، به واسطه بيان و معرفى نمونههاى تاريخى و عمل خود.
گفتنى است كه عوامل و انگيزههايى از قبيل: شكيبايى و آگاهى بيشتر مادر نسبت به اخلاقيات فرزند و پيروى فرزندان از او ايجاب مىكند كه مادر توجه بيشتر به نقش تربيتى خود در فرزندان داشته باشد و در راستاى انجام وظايف مزبور، با بيان جايگاه و موقعيت پدر براى فرزندان و مخفىنكردن انحرافات آنان از پدر، در ايجاد تربيت صحيح آنها بكوشد.امام خمينى (ره) در اين راستا مىفرمايد: «علاقه بچه به مادر بيش از همه علايق است، ... هيچ علاقهاى بالاتر از علاقه مادرى و فرزندى نيست. بچهها از مادر بهتر چيز اخذ مىكنند. آن قدرى كه تحت تأثير مادر هستند، تحت تأثير پدر نيستند، تحت تأثير معلّم نيستند، تحت تأثير استاد نيستند ....» «1»
|