|
لزوم هماهنگى بين انواع تربيت
هر يك از سه نوع تربيتى كه ذكرش رفت، در جهان پيروانى دارد، به اين معنا كه برخى، تنها به تربيت بدنى پرداخته، هيچ گاه به فكر پرورش عقل يا قلب خود نيستند،عدهاى نيز تمام توجه خويش را صرف پرورش فكر و عقل خويش مىكنند و از رسيدگى به بدن و شكوفايى حالات روح و قلب غافل مىمانند و دسته سوم نيز كسانىاند كه كارى به جسم و عقل ندارند و معتقدند كه تنها راه سعادت بشر تزكيه روح و پرواز دل است و تمام سرمايه آدمى بايد صرف هموار كردن راه دل شود، گر چه به پايمال كردن عقل و نيستى بدن نيز منجر شود، ولى اسلام ضمن اهميت دادن به هر سه نوع تربيت هيچ يك از آنها را بطور انفرادى نمىپذيرد، بلكه جسم، عقل و روان آدمى را بشكلى جامع و متعادل تربيت مىكند، بگونهاى كه هيچ يك از ابعاد وجودى او معطّل نماند و در پرورش هر يك از آنها نيز افراط و تفريط نشود. به عبارت ديگر، نظام تربيتى اسلام، نظامى است كه همه ابعاد جسم، روح و عقل انسان را بطور هماهنگ و معتدل تربيت مىكند و تربيت هر بعدى لطمهاى به پرورش بعد ديگر نمىزند و هر يك از آنها ديگرى را تقويت و تكميل كرده تا «انسان كامل» بسازند، نمونه چنين انسانى امير مؤمنان صلوات الله عليه است كه شيخ محمد عبده، شارح نهج البلاغه، دربارهاش مىنويسد:
«بطور كلى روح على (ع) يك روح وسيع و همه جانبه و چند بعدى است و همواره به اين خصلت ستايش شده است. او زمامدارى است عادل، عابدى است شب زندهدار، در محراب عبادت گيران و در ميدان نبرد خندان است. سربازى است خشن و سرپرستى است مهربان و رقيقالقلب، حكيمى است ژرفانديش، فرماندهى است لايق، او هم معلم است و هم خطيب و هم قاضى و هم مفتى و هم كشاورز و هم نويسنده، او انسان كامل است و بر همه دنياهاى روحى بشريت محيط است.» «1»پس سيستم تربيتى اسلام يك سيستم جامع و هماهنگ است. اين جامعيت و هماهنگى را با نگاهى گذرا به آيات، روايات، عبادات، معاملات فقه اسلامى و كتابهاى اخلاقى بروشنى مىتوان دريافت.در اول اين درس و درس گذشته نظر اسلام پيرامون هر يك از انواع تربيت بطور مختصر بيان شد. در اينجا اضافه مىكنيم كه همه آن برنامهها بايستى با هماهنگى و
انسجام در مورد انسان پياده شود. اين بخش را با تبرّك به دو آيه، كه در كنار هم الهامدهنده تربيت هماهنگاند، به پايان مىبريم: «يَتْلُوا عَلَيْهِمْ اياتِهِ وَ يُزَكيهِمْ وَ يُعَلِّمُهُمُ الْكِتابَ وَ الْحِكْمَةَ ...» «1» [پيامبر] آيات خدا را بر مردم تلاوت مىكند و آنان را تربيت كرده، كتاب و حكمت مىآموزد. «قالَ انَّ اللَّهَ اصْطَفاهُ عَلَيْكُمْ وَ زادَهُ بَسْطَةً فِى الْعِلْمِ وَ الْجِسْمِ» «2»گفت همانا خداوند او (طالوت) را بر شما برگزيد و بر وسعت و دانش و تنومندىاش بيفزود.يك بار ديگر كلمههاى «يعلّمهم»، «يزكّيهم»، «علم» و «جسم» را مرور كنيد و پيرامون نسبت آنها بينديشيد تا مطلب روشنتر شود.
|