ج- آفت زدايى
براى پرورش هر چه بهتر عقل آدمى، شناسايى و زدودن آفتها و موانع نيز كارى ضرورى است و اسلام نيز آن را مورد توجه قرار داده است. اين موانع عبارتند از:
1- غرايز: در صورتى كه غريزهها از حدّ اعتدال خارج شوند، بر عقل چيره شده و جلوى آزادى عمل و نورانيّت آن را مىگيرند. حضرت على (ع) مىفرمود: «مَنْ غَلَبَ هَواهُ عَلى عَقْلِهِ ظَهَرَتْ عَلَيْهِ الْفَضائِحُ» «2»كسى كه هوايش بر عقلش غلبه كند، رسواييها بر او چيره گردد.
2- پيروى كوركورانه «3»: خداوند در نكوهش اين عمل مىفرمايد: «قالُوا بَلْنَتَّبِعُ ماالْفَيْنا عَلَيْهِ ابائَنا اوَلَوْ كانَ اباءُهُمْ لايَعْقِلُونَ شَيْئاً وَلا يَهْتَدُونَ» «4» [كافران] گفتند: ما از آن چيزى پيروى مىكنيم كه پدران خود را بر آن يافتيم، آيا اگر چه پدرانشان هيچ انديشه نمىكردند و راه راست را نمىپيمودند [اينها بايد از آنان پيروى كنند؟].
3- گمان: بسنده كردن به گمان نيز از موانع رشد عقل مىباشد. قرآن در زمينه نهى از آن مىفرمايد: «وَ لا تَقْفُ ما لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ» «1»از هر چيزى كه علم به آن ندارى پيروى نكن.
|