|
انواع رازها
رازها، گاه مربوط به يك مكتب و نظام فكرى مىشوند و گاه در گستره يك ملّت، يا در محدوده يك قوم و يا در انحصار يك يا چند شخص قرار مىگيرند. همانگونه كه از نظر حسّاسيتِ متن، هر يك با ديگرى تفاوتهايى دارند و در طبقهبندى خاصّى قرار مىگيرند، گستره راز نيز در تعيين نوع حسّاسيت سهيم مىباشد. برخىاز رازها، بايد فاششده، آن عمل پنهانى كه به ضرر جامعه است، افشاگردد، ولى گاهى افشاى يك راز مضرّ بهجامعه تشخيص داده مىشود و از اين جهت بايد پوشيده بماند، چرا كه كمترين ضرر آن، كاستن زشتى كار زشت و عادى ساختن جرم است. «1»
در فرهنگ شيعه از رازدارى دينى و حفظ اسرار مذهب به «تقيّه» تعبير گرديده است و در اهميّت آن روايات زيادى به دست ما رسيده است.امام صادق عليه السلام مىفرمايد:
بر شما باد به تقيّه كردن، چرا كه از ما نيست آن كس كه تقيّه را شعار و شيوه خود درباره معتمدين خود قرار ندهد تا اين رازدارى سيره او قرار گيرد و نسبت به غيرمعتمدين نيز رعايت شود. «2»
در روايت ديگرى آن حضرت در تفسير آيه شريفه «فَمَا اسْتَطاعُوا انْ يَظْهَرُوه وَ مَا اسْتَطاعُوا لَهُ نُقْباً» «3»
مىفرمايد: «مَا اسْتَطاعُوا لَهُ نُقْباً اذا عَمِلَ بِالتَّقِيَّةِ، يعنى تقيّه راه نفوذ دشمن را مسدود مىكند. «4»
برحسب روايات، تعيين امورى كه تقيّه، توجيه كننده آن است به درك انسان از وقايع نهاده شده است «1»، امّا ارتكاب برخى از گناهان همانند شرب خمر از قرار گرفتن در دايره ضرورت و تقيّه استثنا شدهاند. «2» يعنى تقيّه نمىتواند توجيه كننده ارتكاب آنها باشد.جايگاه تقيّه در بين دستورات اسلامى در روايات بدينگونه تعيين شده است كه امام صادق عليه السلام فرمود:
نُه دهم [حفظِ] دين در تقيّه است و آن كس كه تقيّه نمىكند، دين ندارد. «3»
امير مؤمنان عليه السلام ضمن توصيه يكى از ياران خود به رعايت تقيّه و پنهان داشتن اعتقاد خويش مىفرمايد:
بپرهيز و بگريز از فرو گذاشتن تقيّهاى كه بر آن مأمور شدهاى، زيرا تو [با ترك تقيّه] در ريختن خون خود و برادرانت سهيم گشتهاى. «4»
گذشته از تقيّه، گاهى انتقال راز، در مفهوم سخنچينى داخل مىشود و گاهى شكل بدگويى به خود مىگيرد. گاهى راز مربوط به خود انسان است كه بايد آن را حفظ كند و گاه مربوط به ديگران است كه نبايد آن را افشا نمايد. گاه در افشاى آن احتمال ايجاد بدبينى داده مىشود و زمانى افشاى آن موجب قطع ارتباط بين فرد و ديگران مىشود و در مواردى به قتل و درگيرى عمومى منتهى مىگردد. طبيعى است كه براساس اهميّت تبعات افشاى راز عقوبت و زشتى آن بيشتر و الزام بر حفظ آن جدّىتر مىشود.
|