موقعيت‏هاى استرس‏زا
گرچه فشار روانى تا حدى زياد يك پاسخ شخصى به محرك‏هاى محيطى است، ولى بعضى از موقعيت‏ها تقريباً در همه افراد فشار روانى زيادى را موجب مى‏شوند. اين موقعيت‏ها عبارتند از:
1. سوانح؛ يعنى رويدادهايى كه تأثير روان شناختى آنها مربوط است به آسيب‏هاى «بدنى شديد» و احتمال «وقوع مرگ» كسانى كه پس از وقوع حوادث و سوانح شديد جان سالم به در برده‏اند، به گونه‏اى كه حتى اگر از جراحاتى كه بر آنها وارد شده است بهبود يابند، تجارب روانى ناگوارى خواهند داشت، و مى‏توان گفت: نجات از مرگ خود به خود ممكن است فشارآفرين باشد.
2. بلاهاى طبيعى؛ مانند سيل و زلزله كه ممكن است موجب از بين رفتن خانه، جان عزيزان و اموال افراد گردد.
3. جنگ‏هاى نظامى. سربازان حاضر در ميادين نبرد كه همواره در حال ترس و اضطراب اسارت، كشته و ناقص العضو شدن به سر مى‏برند.
مطالعات روان شناختى درباره افرادى كه از سانحه، بلايا، جنگ نظامى و اسارت جان سالم به در برده‏اند نشان داده است كه آنان همه يا بعضى از تجارب زير را داشته‏اند:
- اضطراب مرگ و تخيل مرگ؛
- خوابهاى وحشتناك؛
- كرختى روان شناختى؛
- احساس گناه- براى رويارويى با مرگ؛
- روابط اجتماعى آسيب ديده؛
- جستجوى معنا و علت فاجعه.
4. فشارهاى روانى زودگذر؛ حوادث و بلاها مواردى هستند كه بر فرد تحميل مى‏شوند، گرچه زودگذرند، ولى در طول دوره تحول شخصيت هر فرد رخ مى‏نمايند؛ مانند تولد و ورود به دنياى پيچيده و مغشوش، ورود به مراكز آموزشى، سپرى شدن دوران كودكى و شروع دوره‏هاى نوجوانى و جوانى، بزرگسالى و سالخوردگى، اشتغال و ورود به دنياى كار، ازدواج، فرزنددار شدن، جدايى و دورى از فرزندان، بازنشستگى و .... «1»