|
ب- محيط اجتماع
از ديدگاه اسلام، سرنوشت فرد و جامعه، از هم جدا نيست و صلاح و فساد هر يك در ديگرى مؤثّر است. از اين رو، هيچ كس نبايد به اين دليل كه خود به وظايفش عمل مىكند، نسبت به كارها و سرنوشت ديگران بىتفاوت باشد. بىتوجّهى و اهانت به ارزشهاى الهى، حتّى اگر از سوى تعداد كمى از مردم صورت بگيرد، خواهناخواه پس از مدّتى در جامعه تأثير مىگذارد. از رسول خدا صلى الله عليه و آله در اين مورد تشبيه جالبى نقل شده است. آن حضرت مىفرمايد:
«يك گنهكار در ميان مردم، مانند كسى است كه با گروهى سوار كشتى شده و در وسط دريا تصميم مىگيرد كه قسمتى از كشتى را كه خودش در آنجا نشسته، سوراخ كند. اگر ديگران او را از اين كار خطرناك باز ندارند و با استناد به اين كه او جاى نشستن خودش را سوراخ مىكند و به محلّى كه ما در آن نشستهايم، كارى ندارد، به او كارى نداشته باشند و او موفّق شود، نيّت نادرست خود را عملى سازد، با نفوذ آب به داخل كشتى، همه غرق و نابود خواهند شد.» «1» ارتكاب گناه و انجام منكرات نيز اگر بخواهد به طور علنى در سطح اجتماع شيوع پيدا كند، به زيان همه مردم خواهد بود و زيان آنها دير يا زود، دامنگير همه افراد خواهد شد.
در اينجا وظيفه اسلامى، انسانى همگان ايجاب مىكند كه با دقّت در نحوه معاشرتها و برپاداشتن امر به معروف و نهى از منكر، محيطى پاك و سالم به وجود آورند كه در آن، تمايلات ناصواب و هوسهاى آلوده شيطانى، زمينه بروز و ظهور پيدا نكند و افرادى كه به طور عادى سرگرم تحصيل و كار هستند، ناخواسته در معرض گناه و لغزش قرار نگيرند.
در روايات رسيده از پيشوايان بزرگوار اسلام نيز به اين حقيقت تصريح شده است كه منكرات و گناهان اگر به طور علنى در سطح جامعه شيوع يابند و كسى در قبال آنها واكنش منفى نشان ندهد، فرايند آنها گريبانگير عموم مردم خواهد شد.
امام صادق عليه السلام، در اين باره از قول رسول خدا صلى الله عليه و آله چنين نقل كرده است:
«إِنَّ الْمَعْصِيَةَ إِذا عَمِلَ بِهَا الْعَبْدُ سِرّاً لَمْ تَضُرَّ إِلَّا عامِلَها، وَ إِذا عَمِلَ بِها عَلانِيَةً وَ لَمْيُغَيَّرْ عَلَيْهِ، أَضَرَّتِ الْعامَّةَ»
هر گاه بنده به طور پنهانى معصيتى مرتكب شود، جز خودش از آنان زيان نمىبيند، ولى هرگاه آشكارا معصيت كند و با او برخوردى- از سوى ديگران- صورت نگيرد، همه جامعه از آن زيان خواهند ديد.
آنگاه امام صادق عليه السلام، در بيان علّت اين تفاوت فرمود:
«وَ ذلِكَ أَنَّهُ يُذِلُّ بِعَمَلِهِ دينَ اللَّهِ وَ يَقْتَدى بِهِ أَهْلُ عَداوَةِ اللَّهِ» «1»
اين، بدان خاطر است كه او با انجام اين عمل (گناه) دين خدا را ذليل مىكند و دشمنان خدا نيز (جسارت يافته) به او اقتدا مىكنند.
|