مقدمه ...
انسان موجودى اجتماعى است و تداوم زندگى سعادت‏مندانه او در پرتو پيوندى مودّت‏آميز همراه با تفاهم و احترام متقابل با ديگر همنوعانش امكان‏پذير است. او ناگزير است در تعامل با ديگران ملتزم به رفتارى باشد كه از آنان انتظار انجام آن را دارد. اگر مايل است ديگران با او خوش‏رفتارى كنند، به حقوق او احترام بگذارند، حرمت جان، مال، آبرو و ناموسش را پاس دارند، خير و خوبى او را بخواهند در برخورد با او ادب و نزاكت را رعايت كنند، به پيمان‏ها و وعده‏هاشان وفادار باشند، اسرارش را فاش نكنند، از بدى‏هاى او چشم بپوشند، از خطايش درگذرند، در سختى، تنگ‏دستى، و بيمارى به يارى و عيادتش بشتابند، نسبت به او خوش‏بين باشند و ... خود نيز مى‏بايد انتظار ديگران را در اين زمينه‏ها برآورده سازد. اسلام نيز آيينى اجتماعى است و بيش‏تر فروع و دستورهايش از قبيل خمس، زكات، حج، جهاد، امر به معروف، نهى از منكر و ... جنبه اجتماعى‏ دارد. امورى مانند نماز و روزه نيز گرچه به ظاهر تكاليفى فردى هستند، ولى تشريفات عملى و آثار اجتماعى آن‏ها مورد تأكيد و توّجه اسلام است. ارزش‏هاى والاى انسانى همچون خيرخواهى، نوع‏دوستى، حسن ظن، وفادارى، گذشت، ايثار، درست‏كارى، راست‏گويى و ...- كه همگى در راستاى زندگى اجتماعى بشر معنا پيدا مى‏كنند- در فرهنگ اسلام ارزنده‏ترين زمينه‏سازان رشد و ارتقاى روحى و قرب معنوى انسان به خداوند هستند.
هنگامى كه گرايش‏هاى فطرى و طبيعى آدمى با برنامه‏هاى مترقّى و تكامل‏بخش اسلام توأم و عجين شود و انسان با عزمى راسخ بر عمل بدان‏ها پاى بفشرد، آن گاه است كه «مدينه فاضله» اى كه از ديرباز در آرزوى تحقّق و تشكيل آن بوده است رخ خواهد نمود و راه كمال هموار خواهد گشت.كتابى كه اكنون پيش روى شماست، حاصل تلاشى است براى تحقّق اين خواسته و اميد است خوانندگان گرامىِ خود را در آشناترشدن با «آداب معاشرت» و آراستگى به زيور اخلاق اسلامى در برخوردهاى اجتماعى يارى بخشد.
پژوهشكده تحقيقات اسلامى‏